Πως να ΒΓΑΖΕΤΕ τραγουδια (ΜΕΡΟΣ ΙΙ)

[Billaras]

Φίλε αρχαρίε νομίζω ότι τώρα πια έχεις αρκετή πληροφορία επάνω στους δρόμους και για το πώς να ξεκινήσεις και έχεις σχηματίσει μία γνώμη για την αξία του ?αυτιού? και της παρτιτουρας (πάντα μιλάμε για το ρεμπέτικο). Η τελική επιλογή είναι δική σου. Σε αυτό το post θα μιλήσουμε για τη μορφολογία του ρεμπέτικου και πως δομούνται τα τραγούδια. Αυτό θα σε βοηθήσει να απομυθοποιήσεις τις ΤΡΑΓΟΥΔΑΡΕΣ και να δεις ότι υπακουν σε καποιους πολύ απλους κανόνες. Να επαναλάβω πώς δεν γνωρίζω μουσική θεωρία και αυτα που γράφω είναι προσωπικές πρακτικές απόψεις που χωρούν πολύ κουβέντα. Πάντως θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν κάποιες αρχικές κατευθυντηριες γραμμές. Οι φίλοι που γνωρίζουν από μουσική μπορούν να προσδώσουν θεωρητικό υπόβαθρο για δέσει το πραμα.

Τα ρεμπέτικα, λοιπόν, (και όχι μόνο) αποτελούνται από μουσικές φράσεις. Μία μουσική φράση αποτελείται από νότες και πολλές μουσικές φράσεις κάνουν το τραγούδι. Κρατησε το αυτο στην άκρη και θα το χρειαστούμε αργότερα. Αφού λοιπόν έμαθες τους δρόμους (και να πιάνεις συγχορδιες) και άκουσες πολλά πρωτο-ρεμπέτικα (δηλ. παλιά) θα διαπίστωσες κάτι: οτι, έχουν ΔΥΟ βασικές νότες στις οποίες στηρίζονται. Ας υποθέσουμε ότι παίζεις σε ΡΕ Χιτζαζ. Η πρώτη νότα είναι αυτή που καθορίζει και τον τόνο του τραγουδιού δηλ η ΡΕ και εκεί καταλήγει το κλείσιμο του τραγουδιού ΠΑΝΤΑ. Το κλείσιμο λέγεται στην πιάτσα και ΣΟΥΤΙΕΝ. Τα σουτιέν είναι δυο συγχορδίες η μία μετά την άλλη: μαντζόρε-μινόρε ή μαντζόρε-μαντζόρε. Σουτιέν μινόρε-μινόρε ή μινόρε-μαντζόρε δεν υπάρχουν (εγω τουλάχιστον δεν ξέρω). Η άλλη νότα είναι συνήθως στο μέσον του δρόμου και καθορίζει στο που θα κλείσει μία μουσική φράση. Δεν μπορώ να το περιγράψω ακριβώς (ας βοηθήσει κάποιος) αλλά αυτή η νότα είναι πολύ βασική και πρέπει να την εντοπίσεις. Σε ΡΕ δρόμους αυτή η νότα είναι η ΛΑ, σε ΝΤΟ η ΣΟΛ, σε ΣΙ η ΦΑ διεση και σε ΜΙ η ΣΙ σε ΛΑ η ΜΙ. Έτσι λοιπον, η αλληλουχία των γεγονότων έχει ως εξής: το τραγούδι ξεκινάει π.χ από τη ΡΕ νοτα, παίζει διάφορες νότες σε ένα ρυθμό, καταλήγει την φράση στη ΛΑ, ξαναξεκινά από ΡΕ ξανά, παίζει διαφορες νότες σε κάποιο ρυθμό, καταληγει στη ΡΕ με σουτιέν, ξεκινάν τα λόγια και φτου κι απ’ την αρχή. Τα πρωτό-ρεμπετικα λοιπόν έιναι πάνω κάτω το ίδιο (90% σε ΡΕ τόνο) κατα συνέπεια πρέπει να ξεκινήσεις από αυτά μέχρι να αποκτήσεις κάποια εξοικίωση. Σύντομα (μετά από κανά χρόνο) θα τα βαρεθείς, είναι κάνόνας. Αυτό δεν το καταλαβαίνει κάποιος που δεν παίζει μπουζούκι γι’ αυτό να είσαι έτοιμος να αντιμετωπίσεις σπάσιμο από αυτούς που θα σου λένε ?Παίξε κανα Μπατη να γουστάρουμε? και εσύ θα απόρείς πως κάποιος μπορεί να γουστάρει με Μπάτη. Τα Τσιτσανικά και μετα-Τσιτσανικά τραγούδια μπορούν να σταματήσουν την μουσική φράση σε οποιαδήποτε νότα του δρόμου καθώς επίσης μπορούν να χρησιμοποιήσουν και άλλο αρχικό τόνο, π.χ ΝΤΟ-Χιτζάζ, ή ΛΑ-Χιτζαζ. Επιπλέον μπορεί να έχουν πολύπλοκες μουσικές φράσεις γι’αυτό εν-τέλει έχουν και περισσότερες συγχορδίες (συνήθως όχι πάνω από 5). Κατα συνέπεια ο βαθμός δυσκολίας αυξάνεται. Αλλά μην μασας. Τα περισσότερα είναι στους τόνους ΡΕ, ΝΤΟ, ΣΙ, ΛΑ οπότε συνήθως περιοζεις το εύρος των δυνατών επιλογών.
Μην ξεχνάς ότι τα τραγουδια που κατα πάσα πιθανότητα σε εντυπωσιάζουν είναι γραμμένα σε ΔΥΟ δρόμους. Επίσης, ο καλλιτέχνης ξεφευγει πολλές φορές από τις νότες του δρόμου και παίζει κάτι άλλο με σκοπό να δώσει χρώμα στο τραγούδι (πικιλμα). Γιαυτό λοιπόν ΝΑ ΔΟΚΙΜΑΖΕΙΣ τα πάντα μέχρι να καταλήξεις σε αυτό που ΣΟΥ ΤΑΙΡΙΑΖΕΙ καλυτερα. Μην ξεχνάς ότι αν δώσεις ένα άγνωστο τραγούδι σε 10 μπουζουξήδες να στο βγάλουν, θα ακούσεις 11 διαφορετικές εκτελέσεις!!!!! Αυτό γιατί ο καθένας μας είναι λιγάκι διαφορετικός από τον άλλο και έχει διαφορετικές εκτελεστικές ικανότητες (ταλέντο) και αντιληψη του ήχου. Αυτό όμως δεν είναι σημαντικό. Σημασία έχει να καταλήγεις τις φράσεις στη σωστή νότα και στο σωστό σουτιέν γιατί αυτά είναι που ?μένουν? στον ακροατή. Αν παρατηρήσεις τους σκυλάδες που γαζώνουν στην ουσία παίζουν ΜΠΟΥΡΔΕΣ αλλά επειδή καταλήγουν ΠΑΝΤΑ στη σωστή νότα ΕΠΑΝΩ στο ΤΕΜΠΟ το τελικό αποτελεσμα είναι κάτι τουλάχιστον μη-αρνητικό. Η συμβουλή από ένα παππού που μου μαθε κάποια κόλπα ήταν η εξής: "Βασιλακη, μου λέει, το κλείσιμο είναι το 90% του τραγουδιού?. Μπορεί να υπερέβαλε λιγάκι αλλά κατάλαβα τι εννοούσε μόνο όταν άρχισα να παίζω σε ταβέρνα!!! Γι αυτό λοιπό προσοχή στο κλείσιμο: να ακουγεται πάντα σωστά και καθαρά.

Για να δούμε τώρα πως είναι τα λόγια. Τα λόγια λοιπόν (ή αλλιώς στίχοι) στα πρωτο-ρεμπετικα είναι λόγια-λόγια-λόγια, αργότερα γίνεται λόγια-ρεφρέν. Στα μοντέρνα κάποια έχουν τη μορφή λόγια-ρεφρεν-κόντα (βλέπε παρακάτω). Τα πρωτο-ρεμπετικα λοιπόν έιναι πολύ έυκολα να βγουν γιατί παίζεις τα λόγια μόνο πάνω στο δρόμο (στο παράδειγμα μας ΡΕ-Χιτζαζ). Δηλαδή κάθε τι που λέει ο τραγουδιστής είναι και μία νότα από τον δρόμο. Δεν κρυβει παγίδες και από τη στιγμή που βρείς το δρόμο το τραγούδι θα βγει σε 5 λεπτά. Τα Τσιτσανικά και μετα-Τσιτσανικά που έχουν τη μορφή λογια-λόγια-λόγια μπορεί να κρυβουν κάποιες παγίδες γιαυτό αν δεν σου ακούγεται ακριβώς όπως το θέλεις, δοκίμασε καμιά νότα έξω από το δρόμο. Πρεπει και πάλι να ΔΟΚΙΜΑΣΕΙΣ τι ΣΟΥ ακουγεται καλύτερα. Στα τραγουδια λόγια-ρεφρεν το ρεφρεν αποτελείται από δικιά του αρμονία (άλλες συγχορδίες και πιθανότατα και άλλος δρόμος) ενώ στο λόγια-ρεφρεν-κόντα μπαίνει και ένα τρίτο στοιχείο (κάτι σαν ρεφρέν μέσα στο ρεφρέν) που κάνει το τραγουδι ακόμα πιο πολύπλοκο αλλά και πιο ενδιαφέρον. Ετσι είναι πολλα από τα μοντέρνα σκυλαδικα (Βίσση, Βανδή, Πλουταρχος κτλ) αλλά στα ρεμπετικα δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιο που να έχει αυτή τη μορφή .

Αφου φιλε αρχάριε πήρες μία γεύση από το πως αποκωδικοποιούνται τα τραγούδια στο επόμενο post θα πουμε πως ?ακούμε? ένα τραγούδι απο την κασσετα με σκοπό να το βγάλουμε. Προς το παρόν ας ακουσουμε και άλλες απόψεις πάνω στο σημερινό θέμα.