Η εσωτερική διάρθρωση του μέτρου δηλ. ο τρόπος με τον οποίο οργανώνονται και τονίζονται οι αξίες μέσα στο μέτρο (και εντέλει ο τρόπος με τον οποίο χτυπάμε παλαμάκια), είναι ο ρυθμός.
Στο ζεϊμπέκικο, το μέτρο είναι πάντα 9/8. Στο ρυθμό (και φυσικά στο ύφος, αλλά αυτό δεν είναι το θέμα μας) όμως του ζεϊμπέκικου παρουσιάζονται αρκετές διαφοροποιήσεις:
1. "Παλιό" ζεϊμπέκικο
Η διάρθρωση του μέτρου ακολουθεί το παρακάτω σχήμα:
(dum = ισχυρή θέση, te=ασθενής θέση)
Μουσικό παράδειγμα: (Μ. Βαμβακάρη: Έπρεπε να ‘ρχόσουνα)
Palios_zeimpekikos.mid
Μεταπολεμικά η χρήση αυτού του ρυθμικού τρόπου περιορίζεται, μέχρι που περί τα μέσα του 1950, επικρατεί τελικά το «νέο» ζεϊμπέκικο.
2. "Νέο" ζεϊμπέκικο
Η διάρθρωση του μέτρου ακολουθεί το παρακάτω σχήμα:
Μουσικό παράδειγμα: (Μπαγιαντέρα: Εσύ ‘σαι τρελλοκόριτσο)
Neos_zeimpekikos.mid
3. Καμηλιέρικο ζεϊμπέκικο
Η διάρθρωση του μέτρου ακολουθεί το παρακάτω σχήμα:
Μουσικό παράδειγμα: (Γ. Μπάτη: Γκαμηλιέρικο)
kamilieriko.mid
4. Απτάλικο ζεϊμπέκικο
Η διάρθρωση του μέτρου ακολουθεί το παρακάτω σχήμα:
Μουσικό παράδειγμα: (Μ. Βαμβακάρη: Στο Φάληρο που πλένεσαι)
aptaliko.mid
Σημειώσεις:
1. Τα συνοδευτικά ηχητικά αρχεία δημιουργήθηκαν με ένα μόνο σκοπό: να αναδείξουν τις διαφορές στο ρυθμικό μέρος των ζεϊμπέκικων, γι’ αυτό και έχουν ιδιαίτερα τονισμένο το ρυθμό εις βάρος της μελωδία. (Λόγω προβλημάτων αποθήκευσης των αρχείων στη σελίδα, μπορείτε να τα κατεβάσετε προσωρινά από εξωτερικό link)
2. Βασικό σημείο στο ρυθμό του «παλιού» και το καμηλιέρικου ζεϊμπέκικου είναι τα διπλά χτυπήματα στις ασθενείς θέσεις 2 και 6, κάτι που συμβαίνει και στο απτάλικο: τα διπλά χτυπήματα έχουν όμως μετατοπιστεί στις θέσεις 5 και 9.
3. Σκοπός μου δεν ήταν καλύψω όλες τις ποικίλες διαφοροποιήσεις του ζεϊμπέκικου, κάτι τέτοιο άλλωστε είναι πέρα από τις δικές μου γνώσεις, αυτό είναι κάτι που μπορούν οι πολλοί μουσικοί του site να το κάνουν. Το κείμενο προέκυψε από τη δική μου ανάγκη να ξεκαθαρίσω τις ρυθμικές διαφοροποιήσεις στο ζεϊμπέκικο και γι' αυτό ευχαριστώ τους φίλους Δημήτρη, Θέμη, Ηρακλή κ.ά., που με βοήθησαν. Μετά τις πιθανές διορθώσεις-συμπληρώσεις θα μπορούσε το κείμενο να μεταφερθεί και στο wiki.
Πηγή: Ευγένιος Βούλγαρης-Βασίλης Βανταράκης: Το Αστικό Λαϊκό τραγούδι στην Ελλάδα του μεσοπολέμου (Εκδόσεις Τμήματος Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής ΤΕΙ Ηπείρου)
