Παραθέτω ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο όπως ακριβώς δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ της Κυριακής 1/7/2007. Λίγο ετεροχρονισμένα βέβαια γίνεται αυτό, αλλά οι πληροφορίες είναι τόσο ενδιαφέρουσες που κάθε άλλο παρά ετεροχρονισμένες χαρακτηρίζονται.
Δεν γνωρίζω εάν κάποιος άλλος φίλος εδώ του σάϊτ έχει διαβάσει το συγκεκριμένο φύλλο της εφημερίδας και έχει δώσει τις σχετικές πληροφορίες στη σελίδα μας. Αν με πρόλαβε, τότε τον ευχαριστώ εκ των προτέρων
ΤΟ ΑΛΛΟ ΒΗΜΑ
μουσική
Η «μαύρη» πλευρά του τραγουδιού στο Ηρώδειο
Με οδηγό τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα και με όχημα συνθέσεις από όλα τα είδη του ελληνικού αστικού τραγουδιού - σμυρναίικο, οπερέτα, επιθεώρηση, ρεμπέτικο, λαϊκό, σύγχρονο - οι θεατές του Ηρωδείου θα ταξιδέψουν σε μια μουσική-θεατρική παράσταση που έχει γενικό τίτλο «Όταν συμβεί στα πέριξ»
Σμύρνη, Πόλη, Πειραιάς, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Νέα Υόρκη, Σικάγο και πάλι Αθήνα. Δείγματα από όλα τα είδη του ελληνικού αστικού τραγουδιού από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τις ημέρες μας - ρεμπέτικο, λαϊκό, σύγχρονο - που κάνουν χρήση... ουσιών: οινοπνευματώδη, νικοτίνη, ηρωίνη, κοκαΐνη και χασίς είναι κάποιες από τις ουσίες που μελοποιήθηκαν, άντεξαν στον χρόνο και αγαπήθηκαν. Τραγούδια για «Τσίλιες... και μία νύχτες», στα θέατρα, στα πάλκα, στους δρόμους, στις ταβέρνες και στους τεκέδες, παρέα με τους «Μοιραίους».
Πώς θα μπορούσε άραγε να αρχίσει μια μουσική-θεατρική παράσταση που έχει γενικό τίτλο «Όταν συμβεί στα πέριξ» και υπότιτλο «Τραγούδια για τσίλιες... και μία νύχτες», όταν μάλιστα η παράσταση αυτή ανεβαίνει στο Ηρώδειο;
Ο μελετητής-ερευνητής του ρεμπέτικου τραγουδιού Παναγιώτης Κουνάδης, ο οποίος έχει την καλλιτεχνική επιμέλεια του εν λόγω προγράμματος που θα παρουσιασθεί στις 4 και 5 Ιουλίου στο ρωμαϊκό ωδείο, αποκάλυψε ότι οι θεατές θα έχουν την ευκαιρία να δουν ένα φιλμάκι της αμερικανικής κυβέρνησης να προτρέπει τους Αμερικανούς στην καλλιέργεια ινδικής κάνναβης. Δεν πρόκειται περί ανεκδότου, αλλά κάποιες φορές ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Όπως εξηγεί ο ίδιος, «παρ' όλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του '30 είχαν πρωτοστατήσει στις απαγορευτικές διατάξεις κατά των ναρκωτικών, η εμπλοκή τους στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ανάγκασε τη στρατιωτική ηγεσία να ζητήσει από την κυβέρνηση των ΗΠΑ την καλλιέργεια της ινδικής κάνναβης για στρατιωτικούς σκοπούς (σχοινιά, υφάσματα κ.ά., εφόσον είναι ιδιαιτέρως ανθεκτικά). Το φιλμ αυτό αρχίζει με την Ακρόπολη και κάνει ζουμ στον Παρθενώνα σημειώνοντας τα εξής χαρακτηριστικά: "Όταν αυτά τα μάρμαρα ήταν καινούργια, η καλλιέργεια της μαριχουάνας ήταν πολύ παλιά. Πρέπει αυτό το ιερό φυτό να καλλιεργηθεί για να οδηγηθούμε στη νίκη". Και ακολουθεί ένα δεκάλεπτο οδηγιών για την καλλιέργειά της».
Στόχος φυσικά των δύο παραστάσεων δεν είναι να μάθουν οι θεατές του Ηρωδείου τους τρόπους καλλιέργειας της ινδικής κάνναβης, αλλά να διαπιστώσουν ότι, ενώ το ρεμπέτικο ήταν για πολλά χρονιά ταυτισμένο με τις «ουσίες» (και εν πολλοίς είχε δημιουργηθεί μια εικόνα ότι κάθε ρεμπέτης και χασικλής), εν τούτοις το ελαφρό τραγούδι, η επιθεώρηση και η οπερέτα στα τέλη της δεκαετίας του '20 αλλά και την επόμενη, αυτήν του '30, όχι μόνο δεν γυρνάνε την πλάτη στα τραγούδια «ουσιών», αλλά τα εντάσσουν και στο ρεπερτόριό τους. Όπως υπογραμμίζει ο Παναγιώτης Κουνάδης, «για πολλά χρόνια εθεωρείτο - και η πλειονότητα το πιστεύει ακόμη - ότι οι στίχοι σχετικά με τις απαγορευθείσες - ύστερα από σχετικές νομοθεσίες του '32 και του '36 - ουσίες όπως το χασίς, η ηρωίνη και η κοκαΐνη κατεγράφησαν μόνο μέσα στα ρεμπέτικα τραγούδια. Αυτό δεν ισχύει αναγκαστικά. Από την έρευνα αποδεικνύεται ότι ένας σημαντικός αριθμός δημιουργών και ερμηνευτών από τον χώρο της οπερέτας, της επιθεώρησης και του ελαφρού τραγουδιού συμμετείχε στη δημιουργία και παρουσίαση έργων με τέτοιες θεματικές. Και μάλιστα τα περισσότερα από αυτά είναι υμνητικά των ουσιών αυτών - απαγορευμένων και μη -, κάτι που δεν συμβαίνει στο ρεμπέτικο».
Ύστερα από μια έρευνα που διήρκεσε 40 χρόνια, ο Παναγιώτης Κουνάδης συγκέντρωσε όλα τα τραγούδια των Ελλήνων που έχουν θέμα τις «ουσίες», νόμιμες και απαγορευμένες. Αυτά, σύμφωνα με τον ίδιο, ξεπερνούν τις 2.000, ενώ το μεγαλύτερο μέρος τους πέρασε στη δισκογραφία από τις αρχές του 20ού αιώνα στη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη, στη Νέα Υόρκη και στο Σικάγο και τέλος στην Ελλάδα, ιδιαιτέρως από το 1924 και εντεύθεν, όταν άρχισαν οι μαζικές ηχογραφήσεις.
Η έρευνα αποκαλύπτει επίσης ότι στις θεματικές άλλων χωρών του κόσμου τραγούδια περί «ουσιών» συναντώνται σπανίως, με αποτέλεσμα αυτά των Ελλήνων να αποτελούν παγκοσμίως την πλουσιότερη αστική λαογραφία. «Υπάρχουν» υπογραμμίζει ο κ. Κουνάδης «πολύ λίγα κομμάτια στο ταγκό με άμεσο τρόπο, κάποιες αναφορές γίνονται στα τουρκικά μεσαιωνικά τραγούδια και στην Αίγυπτο συναντώνται σε επιθεωρήσεις τη δεκαετία του '20, με αποτρεπτικό πάντοτε χαρακτήρα». Και κάτι ακόμη: ως συλλέκτης δίσκων βινυλίου της εποχής αυτής, έχει φθάσει στο εξής συμπέρασμα: «Οι δίσκοι γραμμοφώνου που αναφέρονται στα εν λόγω ελληνικά τραγούδια είναι χιλιοχαραγμένοι, σχεδόν δεν ακούγονται. Αυτό λοιπόν σημαίνει ότι ο κόσμος τούς άκουγε συνεχώς. Του άρεσαν. Άλλωστε και παλιοί πολέμιοι των χασικλίδικων ρεμπέτικων παραδέχονται σήμερα το πόσο όμορφα είναι».
Και ενώ τα χασικλίδικα ρεμπέτικα είναι σχετικώς γνωστά σήμερα, πόσοι άραγε γνωρίζουν ότι το 1931 γράφτηκε η οπερέτα με τίτλο «Το χασίς» σε στίχους και κείμενα του Σμυρνιού Σύλβιου (Α. Παπαδόπουλου) και μουσική του Ιωσήφ Ριτσιάρδη; Μια οπερέτα που μεταξύ άλλων αναφέρει τα εξής: «Μες στου χασίς τα πλάνα χάδια / βρίσκεις στιγμές ηδονικές / περνάς ονειρεμένα βράδια / και νύχτες μαγικές (ρεφρέν) το πιο γλυκό μεθύσι / το βρίσκεις στο χασίσι, μ' αυτό καθείς ξεχνάει την κάθε συμφορά». Τέσσερα χρόνια αργότερα, η Σοφία Βέμπο ερμήνευσε το τραγούδι «Κοκαΐνη», που αποτελούσε μέρος σε νούμερο επιθεώρησης. Το 1928 είχε ήδη κυκλοφορήσει ένα χασικλίδικο ταγκό, όπως σημειώνει ο Παναγιώτης Κουνάδης, το «Χασίς», σε μουσική Σ. Ζουμπέρ: «ρε όποιος στην καρδιά μαράζι / αγάπης έχει και φωτιά / μέσα στου χασίς τη ζάλη / κάποια θα βρει λησμονιά». Σε ρυθμό ταγκό είναι και το κομμάτι «Πρέζα κοκαΐνη» του Μ. Θωμάκου της ίδιας περίπου περιόδου, όπου μεταξύ άλλων στους στίχους αναφέρονται τα εξής: «εζήτησα παλιούς καημούς να πνίξω / στου χασισιού τη μέθη τη βαριά / ήπια κρασί, όξω για να το ρίξω / μήπως γελάσει η δόλια μου καρδιά». Μεγάλη επιτυχία είχε σημειώσει το επιθεωρησιακό νούμερο «Έφοδος στον τεκέ» των Γιάννη Καμβύση και Πέτρου Κυριακού, το 1933. Ο τελευταίος, αλησμόνητος μάγκας της επιθεώρησης, μεταξύ άλλων λέει και το εξής τετράστιχο: «Αδερφάκι, κάνε μόκο / μαύροι πλακώσαν για μπλόκο / τώρα στη γωνιά τούς είδα / κάνε ζούλα την καρύδα / θα μαγκώσουν τα ντερβίσια / θα μας πάρουν τα χασίσια / τα καλάμια θα μας βρούνε / και τις ζούλες θ' ανθιστούνε».
Ο «πρεζάκιας» ήταν λογοκριτής
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορία που αφορά τους πρωταγωνιστές του τραγουδιού «Είμαι πρεζάκιας», το οποίο υπογράφουν ο Αιμίλιος Σαββίδης (στίχοι) και ο Σώσος Ιωαννίδης (μουσική). «Και οι δύο έχουν υπογράψει το κομμάτι με ψευδώνυμο αλλά το περίεργο είναι ότι ο πρώτος αποτέλεσε μέλος της επιτροπής λογοκρισίας του Μεταξά ενώ έχει γράψει ένα κλασικό για το είδος του τραγούδι. Και εδώ υπάρχει κάτι ακόμη πιο ενδιαφέρον. Το διάστημα 1930-36 παρατηρείται το εξής φαινόμενο: συνθέτες που δεν έχουν καμία σχέση με το χασίς και τις ουσίες (ενώ άλλοι σαφώς και έχουν) γράφουν τα πιο βαριά χασικλίδικα, όπως συμβαίνει με τον Κώστα Τζόβενο. Έχει γράψει οκτώ τέτοιου είδους τραγούδια χωρίς να έχει καμία απολύτως σχέση με αυτές. Ο Παναγιώτης Τούντας, που έχει γράψει τον "Κοκαϊνοπότη", όχι μόνο δεν είχε καμία σχέση με τις ουσίες, αλλά ήταν και διευθυντής δισκογραφικής εταιρείας. Και να σκεφθεί κανείς ότι αυτός ήταν ο πλέον αστός, ο πιο αποκατεστημένος στην ιστορία του ρεμπέτικου. Πρέπει επίσης να προσθέσω το εξής: εφόσον δεν υπήρχε απαγόρευση, οι άνθρωποι έγραφαν ελεύθερα».
Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Τραγουδούν ο Γιώργος Νταλάρας, ο Χρήστος Θηβαίος, ο Μπάμπης Τσέρτος, ο Ζαχαρίας Καρούνης, η Νίνα Λοτσάρη, η Χαρά Κεφαλά, ο Θέμης Σερμιέ και ο Στέλιος Βαμβακάρης. Συμμετέχει η Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Μαγνησίας. Χορεύει ο Ιγνάτιος Πιπίνης. Σκηνοθετική επιμέλεια: Πάνος Παπαδόπουλος. Ώρα έναρξης: 21.00. (Τιμές εισιτηρίων 80, 60, 40, 30 και 20 ευρώ. Πληροφορίες στο τηλ. 210 3272.000.)
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΙΝΤΣΑΣ
Το ΒΗΜΑ, 01/07/2007
