Τουμπεκί και Ταμπάκο - Η ιστορία μιας λέξης

[faidra]

τουμπεκί: (ουσιαστ. «το») = ψιλοκομμένος καπνός κατάλληλος για ναργιλέ. Παράγεται από < τουρκ. tombeki.

[κατά τον Ν.Π.Ανδριώτη: tombaki]
[κατά το τουρκικό λεξικό tombeki]

ταμπάκος: (ουσιαστ. «ο») = λεπτοκομμένος καπνός για το στρίψιμο τσιγάρων. Μεσαιωνικό: < ταμπάκος < ισπαν. tabaco. Από το νησί
Tobaco στις Αντίλλες. Ήταν σκόνη καπνού που ρουφούσαν οι ιθαγενείς από τη μύτη [κατά Τεγόπουλο-Φυτράκη].

[κατά το Γαλλικό Ετυμολογικό Λεξικό «Les usuels du Robert»] = είδος πίπας που κάπνιζαν οι ιθαγενείς Αραουάκ (Αϊτή).

Η ΙΣΤΟΡΙΑ:

«Κάνει τουμπεκί» (ψιλοκομμένο).

Τουμπεκί λέγεται ο καπνός που είναι κατάλληλος για το ναργιλέ και την παλιά εποχή τον κάπνιζαν στα καφενεία. Υπήρχαν ειδικά άτομα που ετοίμαζαν το ναργιλέ οι λεγόμενοι «ταμπήδες» αλλά πάρα πολύ συχνά έπιαναν την κουβέντα και αργούσαν να το πάνε στους πελάτες. Τότε οι τελευταίοι φώναζαν: «Κάνε τουμπεκί!».
Όσοι κάπνιζαν ναργιλέ, ήταν λιγομίλητοι από φυσικού τους, δεν τους άρεσαν τα πολλά λόγια, η «πάρλα» και οι φλυαρίες.
Κάθονταν με τις ώρες και κρατούσαν στα χείλη τους το «μαρκούτσι» του
ναργιλέ απολαμβάνοντας μακαρίως και σιωπηλά το τουμπεκί που σιγόκαιγε στον λουλά.
Εάν κάποιος άνοιγε τώρα ατέλειωτη κουβέντα δίπλα σ’ αυτόν που κάπνιζε το ναργιλέ, ο τελευταίος του έλεγε: «Κάνε τουμπεκί!» δηλαδή κάπνιζε και μη μιλάς. (… όταν καπνίζει ο λουλάς, εσύ δεν πρέπει να μιλάς, κοίταξε τριγύρω οι μάγκες κάνουν όλοι τουμπεκί…).
Το ψιλοκομμένο τουμπεκί εναπόκειτο στην τέχνη του «ταμπή» να το κάνει έτσι. Όσο πιο ψιλοκομμένο, τόσο και καλλίτερο!


«Ταμπάκος»

Όταν ανακαλύφθηκε η Αμερική οι πρώτοι που πάτησαν το πόδι τους εκεί
ήταν οι Ισπανοί. Εκτός από τη δίψα τους για χρυσάφι παρατήρησαν ότι πολλοί Ινδιάνοι ιθαγενείς (άντρες, γυναίκες, παιδιά) είχαν τοποθετημένα κάτι καλάμια στο στόμα τους που στην άκρη τους είχαν αναμμένα μερικά κιτρινοπράσινα φύλλα. Οι Ινδιάνοι τα ρουφούσαν κι έβγαζαν καπνό. Οι περίεργοι Ισπανοί δεν άργησαν να τα δοκιμάσουν. Κι έτσι εισήχθη το κάπνισμα στην Ευρώπη!
Οι Ινδιάνοι τα φύλλα αυτά τα έλεγαν τόμπακ στη γλώσσα τους, έτσι έως σήμερα ο καπνός λέγεται και ταμπάκος.
Ωστόσο όμως, επίσημα, ο καπνός έφτασε στην υπόλοιπη Ευρώπη από την Πορτογαλία στα 1560.
Τον έφερε ένας γάλλος διπλωμάτης (πρέσβης της Γαλλίας που υπηρετούσε στη Λισσαβόνα). Ήταν ο πρώτος που το 1560 έστειλε καπνό στην Αικατερίνη των Μεδίκων.
Και το όνομα αυτού… Jean Nicot. Από όπου πήρε και το όνομά της …η νικοτίνη !!!



Πηγές:
1. ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ – ΦΥΤΡΑΚΗΣ Ελληνικό Λεξικό.
2. Ετυμολογικό Λεξικό της κοινής Νεοελληνικής – Ν.Π.Ανδριώτη.
3. Τούρκο – Ελληνικό Λεξικό Εκδ. Καλοκάθη.
4. Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις – Τάκη Νατσούλη
Εκδ. Σμυρνιωτάκη.
5. Dictionnaire Etymologique du francais - Les usuels du Robert.
6. Ισπανο-Ελληνικό Λεξικό Εκδ. Καλοκάθη.