Μέσα στου Συγγρού τη φυλακή, βρίσκεις λουλά και τουμπεκί...

[Adonis]

«Μέσα στου Συγγρού τη φυλακή, βρίσκεις λουλά και τουμπεκί...»

Του ΠΑΝΟΥ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ

Μόδα (συρμός επί το ελληνικότερον) έχουν γίνει, κυρίως τις δύο τελευταίες δεκαετίες, οι «βροχές ανθρώπων» και εννοώ αυτούς που πέφτουν απορημένοι από τα... σύννεφα με διάφορες κάθε φορά αφορμές, π.χ. γύρω από το εθνικό μας πρωτ-«άθλημα», το «λάδωμα» (ή «μπαξίσι» ή «φακελάκι» ή «γρηγορόσημο» ή «βύσμα με το αζημίωτο»), γύρω από το εθνικό μας «προϊόν», τις πάσης φύσεως «μαϊμούδες», γύρω από τα της συλλήψεως τρομοκρατών κ.ά., αλλά και γύρω από τη διακίνηση ναρκωτικών στις φυλακές. Κάνω στ' αλήθεια χάζι (και με το συμπάθιο, λόγω της σοβαρότητας του θέματος) όταν ακούω να λένε πως δεν μπορούσαν να φανταστούν ποτέ ότι διακινούνται «ουσίες» μέσα στις ελληνικές φυλακές, για να αναρωτηθούν, σχεδόν πάντα, με ηλίθια γουρλωμένα μάτια: «Καλά, το κράτος τι κάνει;».

Το ζήτημα των ναρκωτικών στις ελληνικές φυλακές αναδύεται κατά καιρούς όταν γίνει κάτι πολύ σοβαρό, δηλαδή πεθάνει ένα ή και περισσότερα άτομα από ναρκωτικά μέσα σε κάποια φυλακή και γίνει έτσι δημόσιος «ντόρος» και τηλεοπτικός τζερτζελές. Φωτίζεται ευκαιριακά η εν λόγω «δραστηριότης», αλλά πολύ σύντομα όλα ξεχνιούνται, αφού θα (πρέπει να) αναδυθεί κάτι άλλο τηλεοπτικό, να ξεχαστεί κι αυτό κ.ο.κ. Ομως το ζήτημα της διακίνησης «ουσιών» στις φυλακές είναι (επιτρέψτε μου τον προφανή σαρκασμό) «πανάρχαιο»!

Την προϊστορία, λοιπόν, των ναρκωτικών στις ελληνικές φυλακές θα σας παρουσιάσω στο αρθράκι αυτό, φυσικά αποκλειστικά από τη... ρεμπέτικη οπτική γωνία, που όμως τελικώς έχει και ουσία αλλά και χιούμορ (μαύρο, κατάμαυρο...).

Τα ρεμπέτικα τραγούδια, τα οποία είναι φορείς ποικίλων πληροφοριών για όσους τα προσεγγίζουν (δυστυχώς, αυτοί που θα έπρεπε να το πράττουν απαξιούν, ίσως όμως και ευτυχώς...), τα ρεμπέτικα τραγούδια λοιπόν μας «ενημερώνουν» εναργέστατα για το ζήτημα αυτό και μας λένε ότι με τέτοιες «καταβολές», «ρίζες» και «ενδοξότατο» παρελθόν που έχουμε σχετικώς, η «ευγενεστάτη» και «επικερδεστάτη» αυτή δραστηριότης εις τας ελληνικάς φυλακάς θα είναι δύσκολον να καταπολεμηθεί ουσιαστικώς. Οπότε, για να αφήσουμε το χιούμορ, ο σοβαρός στην εργασία του Αναστάσης Παπαληγούρας έχει να κάνει πολλή δουλειά και εδώ. Να περάσουμε όμως τάχιστα στο «ψητό».

Ιδού τα αδιάψευστα στοιχεία που μας αποκαλύπτουν τα παλιά ρεμπέτικα. Κι ας αρχίσουμε με τέσσερις συγκεκριμένες φυλακές, στις οποίες βρίσκουμε να γίνεται ευρεία «χρήσις ουσιών».

1. Φυλακές του Συγγρού, αυτές που έχτισε ο «εθνικός» μας «ευεργέτης» ο Ανδρέας Συγγρός, προς «σωφρονισμόν», όπως είχε πει, των Ελλήνων.

α. Στο τραγούδι του Γιάννη Δραγάτση - Ογδοντάκη «Γιάννης ο χασικλής», ηχογραφημένο δύο φορές, το 1930 και το 1931, ακούμε τα εξής: «Μέσα στου "Συγγρού" τη φυλακή βρίσκεις λουλά και τουμπεκί...». (Λουλάς = ...αυτοπροσώπως ο κ. Αργιλές. Τουμπεκί = ψιλοκομμένα φύλλα ειδικού σκληρού καπνού, απαραίτητα στην καλή λειτουργία του αργιλέ.)

β. Στο παραδοσιακό «Μες στου Συγγρού τη φυλακή», με την Μ. Παπαγκίκα - 1926, ακούμε: «Μες στου Συγγρού τη φυλακή σκοτώσαν ένα χασικλή».

γ. Στο παραδοσιακό «Ντερβίσης», πάλι με την Παπαγκίκα - 1927, ακούμε: «Μες στου Τσιγγρού τη φυλακή εγίνηκε μια συμπλοκή, μέσα σ' αυτή τη συμπλοκή λαβώσαν ένα χασικλή».

2. Παλιά στρατώνα, φυλακές στην περιοχή Μοναστηρακίου Αθηνών που λειτουργούσαν πριν από το 1930. Στο τραγούδι (επίσης) του Γιάννη Δραγάτση - Ογδοντάκη «Φυλακισμένος», ηχογραφημένο μάλιστα δύο φορές το 1933, ακούμε:

«Τέσσερα χρόνια φυλακή μες στην "Παλιά Στρατώνα"

μπαρμπούτι, μαύρο και σεβντάς, μου σπάσανε το σώμα...» και παρακάτω:

«Ο μπαγλαμάς και ο λουλάς είν' η παρηγοριά μου

σαν τη φουμάρω τα ξεχνώ τα ντέρτια τα δικά μου...» (Μαύρο = χασίσι.)

Προσοχή, εδώ υπάρχει και φωτογραφία κρατούμενου που φουμάρει αργιλέ ακριβώς μέσα στη συγκεκριμένη φυλακή, το 1911.

3. Φυλακές του Ωρωπού. Στο ζεϊμπέκικο του Γιώργου Μπάτη «Οι φυλακές του Ωρωπού», ηχογραφημένο το 1934, ακούμε για τους «ενοίκους» των θαλάμων - κελιών:

- Πες μας τώρα και τα ζοριλίκια του θαλάμου! (φωνή)

«Εις το πρώτο (κελί) βγαίν' το χαρμανλίκι,

εις το δεύτερο το μαστουρλίκι...» και παρακάτω:

«...και στο πέμπτο της λαθρεμπορίας...»

«...και στο έβδομο οι ντεκετζήδες...».

4. Γιεντί Κουλέ, οι διαβόητες φυλακές στο Επταπύργιο Θεσσαλονίκης. Στο τραγούδι «Η φωνή του αργιλέ» του Βαγγέλη Παπάζογλου - Αγγούρη, που ηχογραφήθηκε το 1936, ακούμε τον τραγουδιστή και ψάλτη Στελλάκη Περπινιάδη να άδει τα εξής:

«Πέντε χρόνια δικασμένος μέσα στο "Γιεντί Κουλέ"

από το πολύ σικλέτι το 'ριξα στον αργιλέ.

Φύσα ρούφα τράβα τονε, πάτα τονε κι άναφ' τονε,

φύλα τσίλιες για τους βλάχους κείνους τους δεσμοφυλάκους...» και:

«Κι άλλα πέντε ξεχασμένος από σένανε καλέ,

για παρηγοριά οι μάγκες μού πατούσαν αργιλέ...» (βλάχοι = δεσμοφύλακες).

Θα αναφέρω μερικά ακόμα σχετικά ρεμπέτικα, στα οποία όμως δεν ονοματίζεται κάποια συγκεκριμένη φυλακή, ίσως γιατί είναι τραγούδια γενικότερης ισχύος και... εφαρμογής!

5. Στο αδέσποτο χασάπικο της «ανώνυμης δημιουργίας» «Γιαφ γουφ» που ηχογραφήθηκε τουλάχιστον οχτώ φορές και με διαφορετικούς τίτλους, ακούμε στη δεύτερη εκτέλεση με τον Τέτο Δημητριάδη (Αμερική 1925):

«Στη φυλακή με βάλανε στο νούμερο το δύο

κι απ' το χασίσι που 'πινα με είπανε να φύγω...»

(Θα υπερέβη, ως φαίνεται, το επιτρεπόμενον «όριον χρήσεως» εντός του... ιδρύματος.)

6. Στο μοναδικής ομορφιάς αδέσποτο αργόσυρτο «θρήνο» με τίτλο «Στη φυλακή» που τραγούδησε η Ρόζα Εσκενάζυ το 1930, ακούμε ανάμεσα στα «ωχ» και στα «αμάν» το κλάμα μιας φυλακισμένης και ερωτευμένης γυναίκας, που από απόγνωση μαστουρώνει μέσα στη φυλακή:

«Ανοιξέ μου φύλακα τη φυλακή, για να βγω

αφήστε με για να τρέξω την αγάπη μου για να βρω.

Γι' αυτόν δω μέσα μπήκα, πω η φτώχεια θα τρελαθώ

κι αν το χασίσι παίρνω το κάνω για να χαθώ...».

7. Στο ζεϊμπέκικο του Κώστα Τζόβενου από το 1935 «Βρε μάγκες δυο στη φυλακή», τραγουδάει η Ρίτα Αμπατζή:

«...Βάρα μάγκα το μπουζούκι κι άσε το μαστουρουλούκι...» και:

«Κι απ' τα σίδερα σαν βγω μάγκα θα σου ξηγηθώ...

...θα σου στείλω και μαυράκι μέσ' απ' του "Καραϊσκάκη..."»

(«Καραϊσκάκη» = η «πονηρή» πλατεία στον Περαία που έκαψαν τα «τσακάλια» του Μεταξά).

Εμμεσες αναφορές, γύρω από το θέμα αυτό, γίνονται και σ' άλλα ρεμπέτικα, όπως: «Μανώλης χασικλής» - 1930, «Ενας μάγκας στο Βοτανικό» - 1933, «Θέλω μαστούρης να γινώ» - 1934, «Ο ρεμπέτης» - 1934 κ.ά., προτίμησα όμως εδώ τις αποκαλυπτικότερες αναφορές.

Τα ρεμπέτικα βέβαια δεν κατονομάζαν ποιοι μπάζανε το «πράμα» μέσα στις φυλακές και ποιοι τα κονομούσαν απ' αυτό, γιατί αφ' ενός μεν ήταν... γνωστό «τοις πάσι» και αφ' ετέρου γιατί υπήρχε και ο νόμος (...και πού το ξέρεις ρε συ μάγκα; Πώς το αποδεικνύεις; Ελα «εντός» για να μάθεις να... ισχυρίζεσαι και να χαλάς την πιάτσα).

Αντιλαμβάνεστε νομίζω τώρα γιατί μίλησα για «ενδοξότατο» παρελθόν...

Περαίνων, να τονίσω ότι βλέπουμε για μία ακόμα φορά πως τα ρεμπέτικα είναι τα πιο αποκαλυπτικά ελληνικά τραγούδια. Που ναι μεν μπορεί να αγνόησαν την Αρχαία Ελλάδα και το '21, στα υπόλοιπα όμως θέματα της εποχής τους είναι πλουσιότατα και... δημοσιογραφικότατα. Μερικές φορές δε και μόνο λόγω περιεχομένου, είναι εξόχως διαχρονικά. Αφήστε πια που είναι και πανέμορφα τραγούδια... Καλή ακρόαση όπου τα βρείτε.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 12/08/2006