Διπλή έννοια στις "Τραγιάσκες" του Βαμβακάρη;

[Hector]

Θα ήθελα τη γνώμη σας (ως έλληνες): στους εξής στίχους του τραγουδιού του Βαμβακάρη "Τραγιάσκες"

είμαι φέρτε να της πω, μωρ’ αδερφάκι, / ζούλα πάμε στον τεκέ για τσιμπουκάκι

βλέπετε διπλή έννοια στη λέξη "τσιμπουκάκι"; Δηλαδη, έννοια σεξουαλική;

Ευχαριστώ

[Dreamlander]

...βλέπετε διπλή έννοια στη λέξη "τσιμπουκάκι"; Δηλαδη, έννοια σεξουαλική;

Όχι. Εσύ 'βλέπεις' παραπάνω από μία έννοια;

[mpletsas]

Φίλε Έκτορα, συμφωνώ κι εγώ με τον Ηρακλή ότι, εν προκειμένω, δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση.

Επειδή όμως, όπως καταλαβαίνω, πας να συντάξεις μια εργασία πάνω στο ρεμπέτικο, θα ήθελα να σου δώσω μία συμβουλή:

Μη βάζεις τη σκέψη σου σε ένα και μόνο λούκι. Γιατί φοβάμαι πως (χωρίς να το συνειδητοποιείς) τα εκάστοτε δεδομένα, τα περνάς από την κλίνη του Προκρούστη, για να σου «βγούν» έτσι που να στηρίζουν αυτά που εσύ θες να βγουν ως συμπεράσματα. Στην Ψυχολογία, νομίζω ότι ο όρος που το περιγράφει αυτό είναι Confirmation bias (η τάση να βλέπει κάποιος στα δεδομένα αυτό που θέλει να δει).

Καλά κάνεις πάντως και ζητάς τις γνώμες των θαμώνων.

[Pikinos]

Εγώ νομίζω, πως μάλλον παρεξηγήθηκαν οι προθέσεις του Έκτορoς. Πιστεύω πως το πρόβλημά του είναι γλωσσικό παρά "ψυχολογικό". Αν δεν κάνω λάθος, το δήλωσε και ο ίδιος ότι τα ελληνικά του δεν είναι και τόσο καλά.

Στην προκειμένη περίπτωση βέβαια, "μ' όποιον δάσκαλο καθήσεις"...αλλά φταίει τελικά κι' ο Έκτορας; Εμείς οι ίδιοι φροντίζουμε να ξεφτιλίζουμε την γλώσσα μας, "όπου σταθούμε κι' όπου βρεθούμε", που είπε και ο ποιητής...

[pelagia]

Αποτανθηκα στο "ρεμπετικο γλωσσαρι", για να βρω ακριβως την ερμηνεια της λεξης.
Δεν υπαρχει καμμια καταχωρηση σχετικα. Σημερα θεωρω οτι λεμε ετσι την πιπα με το
γυρισμα στην ακρη (των ναυτικων) και οχι μονο.
Η παραφθορα της λεξης μπορει να σημαινει για τον οποιονδηποτε, το οτιδηποτε και
γιατι να το κρυψωμεν αλλωστε...
Αλλα ο φιλος Hector πολυ σωστα ρωταει, για μια επισημη ρεμπετικη ερμηνεια .':oops:'

[Dreamlander]

Η λέξη τσιμπούκι προέρχεται από το τουρκικό cubuk, λέξη που χρησιμοποιείται - άμεσα ή μεταφορικά -για να περιγράψει αντικείμενα όπως: δοκός, βέργα, ραβδί, ράβδος, ποιμενική ράβδος (γκλίτσα), ράβδος αξιώματος (σκήπτρο), μπαγκέτα, ρόπαλο, στύλος, λοστός, μοχλός, καλάμι (φυσικό και ψαρέματος), καμτσίκι (μαστίγιο για ζώα), σωλήνας, αυλός κ.λ.π.
Παρατηρούμε λοιπόν περιγραφή διαφόρων αντικειμένων με μακρύ και λεπτά σχήμα όπως είναι και το σχήμα που έχει το τσιμπούκι ή καλάμι ή μαρκούτσι του αργιλέ, όπου ως έννοια χρησιμοποιείται και στο συγκεκριμένο (μα και σε πολλά άλλα) τραγούδι στο οποίο αναφέρεται ο Hector.

Συνώνυμη (εν μέρει) είναι και η λέξη πίπα (από το ιταλικό pipa), όπου εκτός από περιγραφές όπως: σωλήνας, αυλός κ.α, χρησιμοποείται για να περιγράφει τις δύο ειδικές συσκευές καπνίσματος (πίπα καπνού και πίπα τσιγάρου) στις οποίες αναφέρεται η pelagia.

Είναι λογικό (σχηματολογικά) οι παραπάνω λέξεις να επεκτείνονται μεταφορικά και σε άλλους τομείς όπως για παράδειγμα ο σεξουαλικός (αργκό είναι αυτή, ότι θέλει κάνει...), επιμένω όμως (μαλλον θα ήταν κουτό να πασχίσουμε να το αναλύσουμε) πως ο Μάρκος - οι ρεμπέτες γενικά - δεν αναφέρεται σε κάτι τέτοιο. Αθώους σεξουαλικούς υπαινιγμούς συναντάμε σε πολλά τραγούδια, πρόστυχες σεξουαλικές προτάσεις-παρενοχλήσεις, έστω και έμμεσες, νομίζω σε κανένα.

Αγαπητέ Θανάση (Pikinos) ξεχνάς κατι πολύ σημαντικό κατά την γνώμη μου. Ο μεγαλύτερος δάσκαλος του εαυτού μας είμαστε εμείς οι ίδιοι. Εμείς είμαστε αυτοί που φιλτράρουμε, αποδεχόμενοι ή όχι, τις όποιες γνώσεις μας διδάσκονται από κάθε είδους διδάσκαλο κατά την διάρκεια του βίου μας. Ο "μ' όποιον δάσκαλο καθίσω" είμαι εγώ.
Aς γνωρίζουμε πως για οποιαδήποτε έννοια υπάρχει αντίστοιχη ελληνική λέξη που την περιγράφει απόλυτα και ας χρησιμοποιούμε όποια λέξη θέλουμε αρκει να υπάρχει συνεννόηση.
Όλοι, ή σχεδόν όλοι, γνωρίζουμε την ελληνική λέξη (δεν χρειάζεται να την αναφέρω) που περιγράφει τον σεξουαλικό υπαινιγμού που πιθανολογεί ο Hector. Δεν την χρησιμοποιούμε όμως. Αυτό δεν σημαίνει ξεφτιλισμό της ελληνικής γλώσσας (η pelagia σωστά κατ' εμέ προτιμά να το λέει παραφθορα). Σαφώς, σχετικά με την γλώσσα μας, υπάρχει ξεφτίλα και ξεφτιλισμένοι αλλα ας αναζητηθούν αλλού. Αν πω πως η αγαπημένη μου μου δώρισε μία πίπα, πόσοι θα με κοιτάξουν πονηρά; Αντίθετα αν πω πως η αγαπημένη μου μου δώρισε μία καπνοσύριγγα πόσοι θα με κοιτάξουν σαν ΑΤΙΑ;
Όλα είναι μεσ' στο κεφάλι μας λοιπόν. Ας προσπαθήσουμε να τα τακτοποιήσουμε χωρίς αφορισμούς.

[Hector]

Κατ’αρχην σας ευχαριστώ όλους οσοι προσπαθήσατε να με βοηθήσετε, και ζητώ πάλι συγγνώμη που τα νεα Ελληνικά δεν είναι η μητρική μου γλώσσα και κάνω λάθη. Η γλώσσες είναι όλες τέλειοι ζωντανοί οργανισμοί και οπως γράφει ο dreamlander μέσα τους έχει χώρο για τα πάντα. Ο mpletsas μπορεί να έχει κάπως δίκιο με την παρατήρηση που μου κάνει σχετικά τo confirmation bias, αλλά, ως κλασικός φιλόλογος, είμαι συνηθισμένος να περιεργάζομαι και να αναλύω τη γλώσσα και τη δομή του λόγου σε βαθύτερο διάστημα, και μακριά από τη σεμτοτυφία και, ας πούμε, την εθνικοφροσύνη, που σκωτώνει το πνέυμα της. Ας εκτιμήσουμε τη μεταφορά σαν σημαντικότατο εργαλείο της, και να μη μας λείπουνε λοιπόν ούτε πίπες ούτε τσιμπούκια.

Θα προσπαθήσω εν συντομία να σας εξηγήσω γιατί βρίσκω διπλή έννοια στο δίστιχο του Βαμβακάρη. Κάνω μια σύγκριση ανάμεσα σε κάποια τραγούδια της δεκαετίας του ’30 και άλλα τραγούδια δημοτικά όπου εμφανίζεται το μοτίβο της αποκατάστασης/παλινόρθωσης του ανδρικού χώρου. Δηλαδή, η γυναίκα έχει σφετεριστεί το δημόσιο/ανδρικό χώρο (πράγμα που εκφράζεται αρχικά από τον τραβεστισμό της, cross-dressing στ’Αγγλικά, δηλ. φορόντας ανδρική ενδυμασία, όπως την τραγιάσκα σ’ αυτό το τραγούδι) ξεπερνόντας τα κοινωνικά και σεξουαλικά της όρια). Στα δημοτικά που αναφέρω τραγούδια (η κοπέλα που «ντύνεται αντρίκια» και πάει λαθραία στο βουνό να πολεμήσει ως κλέφτης) εκφράζεται ας πούμε υπονοούμενα αυτη την αποκατάσταση μέσω μιας πραγματικής η και συμβολικής σεξουαλικής πράξης του άνδρα σχετικά με την κοπέλα, γιατί έτσι επαναβεβαιώνει ο άνδρας την ανότατη σεξουαλική και κοινωνική του αρχή. Το ίδιο παρατηρώ ότι συμβαίνει (μέσω της συμβολικής της γλώσσας πάντα) σε μερικά ρεμπέτικα τραγούδια όπως στα «Γίνομαι άντρας» η «Αγοροκοριτσάρα», και επίσης συμβαίνει με την ειρωνική έκφραση της σεξουαλικής «ανημποριάς» ως πραγματικοί άντρες (δηλ. αυτές οι γυναίκες που ντύθηκαν σαν άντρες και «θέλουν να δρουν σεξουαλικά» σαν άντρες ειναι καταραμένες στην αποτυχία, γιατί δεν έχουν πέος). (Συνοψίζω πάρα πολύ)
Στο τραγούδι του Βαμβακάρη λοιπόν μαντεύω κάπως αυτή τη λειτουργικότητα του λόγου στο αναφερόμενο δίστιχο σε μορφή σεξουαλικού υπαινυγμού. Γνωρίζουμε την δεύτερη μεταφορική έννοια της λέξης «τσιμπούκι» (βλ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό: πεολειξία). Κι έτσι εξηγώ την έννοια του δίστιχου (πρόκειται για γυναίκα που φοράει «παραβατικά» ανδρική τραγιάσκα): σε μια πρώτη στιγμή, αυτός της δίνει νόημα ότι την δέχεται σαν άνδρα, και κατεβάζει το καπέλο του. Με την ίδια έννοια του έρχεται να την καλέσει στον τεκέ να μαστουριαστούν μαζί, όπως κάνει με τούς άλλους μαγκίτες. Και εδώ έγκειται η ειρωνεία, γιατί με την διπλή έννοια, έχουμε: «ντύσε σαν άντρας, αλλά σεξουαλικά δεν μπορείς να εξισώνεσαι με άντρα, εξακολουθείς να είσαι γυναίκα: δρα, λοιπόν, σαν γυναίκα μαζί μου». Σ’αυτη την έννοια βοηθάει (λέω) και το επίρρημα «ζούλα». Στο πρώτο στίχο την ανεβάζει σε κατηγορία, στο δεύτερο όμως τη βάζει στη θέση της, την κατεβάζει από τα ψηλά (θέση του άντρα) όπου αυτή έχει εγκατασταθεί ενάντια στους κοινωνικούς λόγους σχετικά με το γένος της.

Πάλι ζητώ συγγνώμη αν δεν εκφράστηκα όσο σωστά θα ήθελα στη γλώσσα σας. Αγνοώ αν κάποιος έχει κάνει κάποτε αυτή την ερμηνεία του τραγουδιού, αλλά επειδή είστε όλοι ρεμπετόπληκτοι και καλοί γνώστες του γένους περιμένω τις γνώμες σας.