rebetiko.sealabs.net

Στις 5 Απριλίου 1951 ο Βασίλης Τσιτσάνης ηχογράφησε για πρώτη φορά το πολύ γνωστό τραγούδι του "Γκιουλ-Μπαχάρ" με τον ίδιο και τους Ρένα Ντάλια και Πάνο Γαβαλά στα φωνητικά. Για την Ρένα Ντάλια ήταν η πρώτη της ηχογράφηση στους δίσκους 78 στροφών.

Δεν γνωρίζω αν ο Τσιτσάνης είχε στο μυαλό του την πραγματική ιστορία (ή τον μύθο) της ηρωίδας του τραγουδιού του που την τοποθετεί στην Αίγυπτο. Πιθανόν να μην γνώριζε ότι η "Γκιουλ-Μπαχάρ" του είχε μακραίωνη ιστορία πίσω της.

Παρουσιάζω σήμερα την αληθινή ιστορία του "Εαρινού άνθους" όπως μεταφράζεται στην γλώσσα μας η "Γκιουλ-Μπαχάρ", η οποία μας έρχεται από το μακρινό 1912 και μέσα από τις σελίδες της εικονογραφημένης επιθεώρησης "ΕΛΛΑΣ". Στο φύλλο 381 της 18/10/1912, ο Ν.Π.Ευστρατίου μας έχει όλες τις πληροφορίες.
Θα ακολουθήσουν όλα τα στοιχεία περί των ηχογραφήσεων της "Γκιουλ-Μπαχάρ" από τον Β.Τσιτσάνη, οι ετικέτες των δίσκων καθώς και όλες οι πληροφορίες από τους συντελεστές των δίσκων.

Η «Γκιουλ-Μπαχάρ» του Βασίλη Τσιτσάνη ανήκει στα λεγόμενα «τραγούδια του έρωτος και της φυγής» όπως πρώτος τα χαρακτήρισε ο Μάνος Χατζιδάκης στην περίφημη διάλεξη του στο Θέατρο Τέχνης στις 31/1/1949. Άλλα τέτοια τραγούδια του Τσιτσάνη είναι «Ο Τσιτσάνης στο Μόντε Κάρλο», «Σε φίνο ακρογιάλι» (Παραγουάη), «Ο Τσιτσάνης στην ζούγκλα», «Η μάγισσα της Αραπιάς» από την προπολεμική περίοδο και τα τραγούδια «Αραπίνες», «Σκλάβα του Πασά», «Μπορεί να τω΄χουν πλανέψει» ¨Ακρογιαλιές-Δειλινά¨, «Ζαϊρα», «Σεράχ» κ.α. από την μεταπολεμική περίοδο.

Όταν δόθηκε η διάλεξη του Χατζιδάκη, ο Τσιτσάνης δεν είχε ηχογραφήσει ακόμη την «Γκιουλ-Μπαχάρ» και δεν είχε ταξιδέψει εκτός συνόρων της χώρας. Με τον νου και την φαντασία του είχε καταφέρει να επισκεφτεί μέρη εξωτικά με λάγνα χαρέμια.

Ο δημοσιογράφος Γιώργος Λιάνης στον Ταχυδρόμο (τεύχος 1131 Ιανουάριος 1976) γράφει χαρακτηριστικά για τα «τραγούδια της φυγής»:

Πρώτος «έφυγες» από την πραγματικότητα: «Ο Τσιτσάνης στην ζούγκλα» 1938, «Οι μάγισσες της Αραπιάς» 1938, στην «Παραγουάη σε φίνο…ακρογιάλι» 1938 όπου με το δικαίωμα της τέχνης σου έφτιαξες θάλασσα σ΄αυτή τη μεσόγεια χώρα!

Από την πλευρά του ο Β.Τσιτσάνης στην γνωστή συνέντευξη του στον Κώστα Χατζηδουλή που κυκλοφόρησε σε βιβλίο (ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ-Η ΖΩΗ ΜΟΥ ΤΟ ΕΡΓΟ ΜΟΥ Εκδόσεις Νεφέλη) με αφορμή το σχόλιο του Γ.Λιάνη για την Παραγουάη λέει χαρακτηριστικά:

Εγώ όταν ταξίδευα εκεί με την φαντασία μου είδα ένα πανέμορφο και φίνο ακρογιάλι Και αμέσως το έκανα τραγούδι. Πολύ σωστά, έτσι νομίζω δηλαδή, έγραψε σε μια συνέντευξη μου στον «Ταχυδρόμο» ο φίλος μου ο Λιάνης. Έγραψε ότι με το δικαίωμα της Τέχνης μου έφτιαξα ακρογιάλια στην Παραγουάη, που είναι μια μεσόγειος χώρα. Αν δεν έχω εγώ το δικαίωμα αυτό, τότε πρέπει να σταματήσω να υπάρχω.

Πιο πριν, το 1972, ο Στάθης Γκωντλέτ, στην συνέντευξη που πήρε από τον Τσιτσάνη η οποία πέρασε από χίλια-μύρια μέχρι να εκδοθεί αυτοτελής και χωρίς λάθη στο τέλος του βιβλίου «Ρεμπέτικο Τραγούδι-Συμβολή στην επιστημονική του προσέγγιση» (Εκδόσεις ¨Εικοστού πρώτου¨), αναφέρεται «στα τραγούδια της φυγής».

Στ.Γκωντλέτ: Βρίσκουμε επίσης πολλά εξωτικά και μαγικά στοιχεία (μάγια, μάγισσες, τσιγγάνες, γύφτισσες, Αραπίνες, φίνο ακρογιάλι της Παραγουάης). Ο Μάνος Χατζιδάκης τα ερμηνεύει όλα αυτά σαν συμπτώματα μιας επιθυμίας φυγής από την άθλια πραγματικότητα. Εσείς τι λέτε;

Β.Τσιτσάνης: Ο άνθρωπος όπως είναι ζώον παμφάγον έτσι και θέλει τα τραγούδια του να έχουν κάποιαν ποικιλίαν θεμάτων, να πετάει λίγο η φαντασία κάπου μακριά πιο έξω απ’ τα σύνορα σε τόπους άγνωστους, σε μάγισσες, σε γύφτισσες σε εξωτικές νεράιδες και μέρη μαγικά. Τούτο οφείλεται στο ότι από μικρά παιδιά οι μανάδες μας μάς μεγάλωναν και μας κοίμιζαν με παιδικά παραμύθια και διαρκώς η φαντασία μας ανιχνεύει.

Στις 2 Ιουνίου 1973 στην συνέντευξη του στον Γιώργο Πηλιχό στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» ο Β.Τσιτσάνης λέει:

Πολλά παιδιά στην ηλικία των δεκαπέντε-δεκάξι ετών, κάνουν ταξίδια με την φαντασία τους σε υπαρκτούς ή ανύπαρκτους τόπους, γράφουν ποιήματα, ονειρεύονται…Δεν είχα συγκεκριμένες παραστάσεις, αλλ’ απλώς ταξίδευα με τη φαντασία μου σε τόπους και χώρες που το όνομα τους απλώς είχε πάρει τ’ αφτί μου από μια κουβέντα ή το μάτι μου από κάποια σελίδα της μαθητικής Γεωγραφίας.

Η ιστορία της "Γκιουλ-Μπαχάρ" θα συνεχιστεί σύντομα με το τρίτο και τελευταίο μέρος της.

ΟΙ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΚΙΟΥΛ-ΜΠΑΧΑΡ

Μετά τις αναφορές στην πραγματική -ή μυθική- Γκιουλ-Μπαχάρ και τα σχόλια για τα "τραγούδια της φυγής", ήρθε η ώρα να δούμε και τις ηχογραφήσεις σε δίσκους των 78 στροφών για την μεγάλη επιτυχία του Βασίλη Τσιτσάνη. Η Γκιουλ-Μπαχάρ ηχογραφήθηκε δύο (2) φορές από τον Β.Τσιτσάνη. Ας δούμε αναλυτικά την κάθε μία.

Ρένα Ντάλια

Η πρώτη ηχογράφηση της Γκιουλ-Μπαχάρ σύμφωνα με την ηλεκτρονική βάση, για τα τραγούδια του Τσιτσάνη, του Ν.Ορδουλίδη, πραγματοποιείται στις 5/4/1951 με κύρια φωνή την Ρένα Ντάλια. Για την μεγάλη αυτή τραγουδίστρια ήταν η πρώτη της επαφή με στούντιο και ηχογραφήσεις. Μέχρι τότε τραγουδούσε στο πλευρό του Γιάννη Παπαϊωάννου στην "Τριάνα" του Χειλά και η Γκιουλ-Μπαχάρ της έδωσε το δικαίωμα για να μπει στον κόσμο των ηχογραφήσεων. Ας δούμε πως περιγράφει η Ρένα Ντάλια την πρώτη επαφή της με τον Τσιτσάνη και πως ο Τρικαλινός συνθέτης της εμπιστεύτηκε αυτή του την επιτυχία.

Τον Βασίλη Τσιτσάνη τον γνώρισα προσωπικά, γιατί ακουστά τον είχα φυσικά, όταν είχαν περάσει ένα-δύο μήνες που είχα ανέβει στο πάλκο του Γιάννη Παπαϊωάννου, είχα γίνει παρτενέρ του, όταν ένα βράδυ ήρθε στην Τριάνα του Χειλά, και είπε στον Γιάννη Παπαϊωάννου, λέει Γιάννη θέλω η Ρένα να μου πει κάτι τραγουδάκια, εγώ ήδη έκανα πρόβα του Γιάννη Παπαϊωάννου τα τραγούδια. Πραγματικά ήταν πολύ συγκινητικό που γυρίζει και του λέει, εντάξει Βασίλη ότι θέλεις. Πράγματι, μαζί με την Μαρίκα την Νίνου ήρθαν, η οποία Μαρίκα Νίνου χάλαγε κόσμο, εγώ ήμουνα δύο μηνών τραγουδίστρια και πήγαμε και κάναμε κάτι πρόβες και τραγουδάω την Γκιουλ-Μπαχάρ....και θυμάμαι ένα περιστατικό που ήρθε ένα βράδυ η Μαρίκα η Νίνου και μου λέει –είχα γίνει ήδη η Ντάλια εγώ πράγματι- την επιτυχία την πρώτη την χρωστάς σε μένα, λέω ναι Μαρίκα σε σένα αλλά γιατί; Γιατί εγώ δέχτηκα, όταν μου είπε ο Βασίλης ότι ανέβασε μια μικρή ο Γιάννης Παπαϊωάννου αλλά πολύ ωραία φωνή και νομίζω τα τραγούδια αυτά θα είναι κατάλληλα για εκείνη και με ρώτησε, Μαρίκα να της δώσω την Γκιουλ-Μπαχάρ και του είπα ναι. Λέω αφού ήταν έτσι σε ευχαριστώ και σένα, ευχαριστώ και τους δυο σας.

Όσα περιγράφει η Ρένα Ντάλια στο βίντεο που ακολουθεί από το 1.33.55 μέχρι το 1.36.06
https://www.youtube.com/watch?v=ENBjrBMZg5M

Εδώ η εκτέλεση του τραγουδιού από την βάση μας.

display.php?recid=5267

Και εδώ μπορείτε να δείτε την ετικέτα από την πρώτη εκτέλεση με την Ρένια Ντάλια. Από την βάση του Νίκου Ορδουλίδη μαθαίνουμε και τους συντελεστές του τραγουδιού.

Εκτός από την Ρένα Ντάλια τον Πάνο Γαβαλά και τον Βασίλη Τσιτσάνη στα φωνητικά συμμετέχουν και οι παρακάτω μουσικοί:

Μπουζούκια: Βασίλης Τσιτσάνης-Πάνος Γαβαλάς
Ακορντεόν: Ευαγγελία Μαργαρώνη
Όμποε: Φορτούνας
Τύμπανα: Λουκάς Καρμανιώλας
Μαράκες: Σταύρος Τζουανάκος
Κιθάρα: Στέλιος Χρυσίνης

Το τραγούδι αν και στον δίσκο γράφει "Ανατολίτικο" είναι σε ρυθμό Μπολερό 4/4 ενώ ο κύριος δρόμος είναι Χιτζάζ.

ΣΤΕΛΛΑ ΧΑΣΚΙΛ

Ο Βασίλης Τσιτσάνης δεν έμεινε στην ηχογράφηση με την Ρένα Ντάλια.

Σχεδόν ένα μήνα μετά την πρώτη εκτέλεση και συγκεκριμένα στις 9 Μαΐου 1951, ξαναμπαίνει στο στούντιο και το ηχογραφεί αυτή τη φορά με την φωνή της Στέλλας Χασκίλ για λογαριασμό της ODEON.

Το τραγούδι από την βάση μας

display.php?recid=8261

και η ετικέτα του δίσκου εδώ
Δυστυχώς στοιχεία για τους συμμετέχοντες στην ηχογράφηση με την Στέλλα Χασκίλ δεν έχουν βρεθεί.

ΜΑΡΙΚΑ ΝΙΝΟΥ

Η βάση μας διαθέτει και μία τρίτη εκτέλεση της Γκιουλ-Μπαχάρ αυτή τη φορά με την φωνή της Μαρίκας Νίνου από ζωντανή ηχογράφηση στου "Τζίμη του Χοντρού".

Μπορείτε να την ακούσετε εδώ.

display.php?recid=6750

Συμπληρώνω στα παραπάνω και την παρτιτούρα του τραγουδιού από τον Νίκο Ορδουλιδη όπως την βρήκα στο διαδίκτυο.
Πληροφορίες για το αφιέρωμα στην "Γικουλ-Μπαχάρ" αντλήθηκαν:

Από την Ψηφιακή βιβλιοθήκη της Βουλής.
Από την διάλεξη του Μάνου Χατζηδάκι στο θέατρο Τέχνης στις 31/1/1949
Από την ηλεκτρονική βάση δεδομένων για τις ηχογραφήσεις του Βασίλη Τσιτσάνη, του Νίκου Ορδουλίδη.
Από το βιβλίο "Βασίλης Τσιτσάνης -ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ" των Θεόφιλου και Φωτεινής Αναστασίου
Από το βιβλίο του Στάθη Γκωντλέτ «Ρεμπέτικο Τραγούδι-Συμβολή στην επιστημονική του προσέγγιση» (Εκδόσεις ¨Εικοστού πρώτου¨)
Από το βιβλίο του Κώστα Χατζηδουλή "Βασίλης Τσιτσάνης-Η ζωή μου το έργο μου" (Εκδόσεις Νεφέλη)
Από το Αφιέρωμα του Κώστα Φέρρη για τον Βασίλη Τσιστάνη
Και φυσικά από την πολύτιμη βάση τραγουδιών της σελίδας μας.

Ο αρθρογράφος Ν.Π.Ευστρατίου 20 έτη αργότερα, βρίσκεται να είναι Ιδιοκτήτης-Διευθυντής της καθημερινής Εφημερίδας "Ελληνικόν Μέλλον" .

Για το Ανικανοποίητο..... έγραψε: ↑27 Μαρ 2017 04:12 pm Για την Ρένα Ντάλια ήταν η πρώτη της ηχογράφηση στους δίσκους 78 στροφών.

Ας διορθώσω αυτή μου την παρατήρηση για να πω ότι υπάρχουν προηγούμενες (ίσως και άλλες) συμμετοχές της Ρένας Ντάλια σε δίσκους 78 στροφών, πριν ηχογραφήσει την Γκιουλ-Μπαχάρ. Αυτό προκύπτει από τις ετικέτες των τραγουδιών του Τσιτσάνη "Στρώσε μου να κοιμηθώ" και "Όμορφη Θεσσαλονίκη" που κυκλοφόρησαν στον ίδιο δίσκο από την HMV. Σύμφωνα με τον Ν.Ορδουλιδη ηχογραφήθηκαν το μεν πρώτο στις 12/9/1950 και το δεύτερο στις 14/10/1950. Και στις 2 αυτές ετικέτες βλέπουμε ότι συμμετέχει ως δεύτερη φωνή η Ρένα Ντάλια.
Άρα θα πρέπει να πούμε για την αλήθεια του πράγματος ότι η Γκιουλ-Μπαχάρ είναι μάλλον το πρώτο τραγούδι που η Ρένα Ντάλια βλέπει τον εαυτό της ως μοναδική τραγουδίστρια στην ετικέτα του δίσκου.

Όπως εξηγήσαμε στα προηγούμενα κείμενα, μπορεί στην ετικέτα να φαίνεται μόνο το όνομα της Ντάλια, όμως σύμφωνα με τον Ορδουλίδη συμμετοχή στα φωνητικά έχουν και ο Πάνος Γαβαλάς και ο Βασίλης Τσιτσάνης.

Μία ετικέτα με την Γκιουλ-Μπαχάρ από την RCA-VICTOR που δεν υπάρχει καταγεγραμένη στον Μανιάτη. Η ετικέτα δεν ξεκαθαρίζει ποιος είναι αυτός που κάνει την διασκευή. Αν γνωρίζει κανείς ας ενημερώσει.