ΠΑΝ-ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΚΙΣΗ ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ

Μακάμια, κουρδίσματα, δρόμοι, ρυθμοί κλπ
Απάντηση
Μήνυμα
Συγγραφέας
Άβαταρ μέλους
socrates
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 438
Εγγραφή: 21 Οκτ 2006 11:31 pm
Τοποθεσία: the other side of nowhere

ΠΑΝ-ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΚΙΣΗ ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ

#1 Δημοσίευση από socrates »

Admin, this is a new series of posts within "Μουσική Θεωρία" and it needs autonomy and sub-categorization as a unit. Make a "sticky" of this and of the next post, "ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ-INDEX" within this "ΠΑΝ-ΜΕΘΟΔΟΣ" unit, please (after you create such a unit, that is). At the moment I'm posting these 3 items as ordinary posts, but it looks unorthodox, to say the least. :-)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Τα κείμενα που ακολουθούν σ' αυτή την ενότητα σχετίζονται με την παράλληλη σειρά δημοσιεύσεων Βασική Μουσική Θεωρία, αλλά εδώ η προσέγγιση είναι κάπως διαφορετική και αφορά την κατανόηση θεωρητικών πτυχών από ανθρώπους που έχουν και πολλές μουσικές πρακτικές ικανότητες σαν τραγουδιστές/οργανοπαίκτες, αλλά και αρκετές χρήσιμες θεωρητικές γνώσεις, παρ' όλο που αυτές οι δεύτερες βρίσκονται σε κάπως "λανθάνουσα" κατάσταση.
Τέτοιου είδους άνθρωποι υπάρχουν πάρα πολύ μεταξύ των θαμώνων του Sealabs, π.χ.

Ένα πολύ απλό παράδειγμα: Όλοι σχεδόν οι πρακτικοί μουσικοί γνωρίζουν ότι η πρώτη χορδή του μπουζουκιού είναι η ΡΕ, η δεύτερη η ΛΑ και η τρίτη πάλι η ΡΕ. Αυτό για μένα είναι μία βαθειά θεωρητική γνώση είτε απόλυτα συνειδητή, είτε σε διάφορους βαθμούς "λανθάνουσας" κατάστασης, αλλά τι πρακτικά οφέλη μπορούν να εξαχθούν από αυτή τη γνώση? Θα φανεί στην πορεία.

Το ζήτημα για μένα σαν καθηγητή πάντα ήταν το πώς να εκμεταλλευτώ αυτές τις γνώσεις που ήξερα πως υπάρχουν στον κάθε μαθητή που δεν τον πολύ-ενδιέφερε η θεωρία και που απλά ήθελε να γίνει καλός παίκτης στο όργανό του. Εδώ το πρόβλημα γινόταν πιο δύσκολο και από τις σχετικές διατάξεις και περιοδικές εγκυκλίους του υπουργείου παιδείας που ήταν αρκετά απόλυτες και απαγορευτικές, τουλάχιστον για όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μουσικής που έτυχε να δουλεύω:
Η διδασκαλία της θεωρίας είναι υποχρεωτική, και μάλιστα με τελείως άκαμπτο και κοντόφθαλμο τρόπο, που σημαίνει ότι η διδακτέα ύλη και η διαδικασία διδασκαλίας είναι προκαθορισμένες και μάλιστα από ανεύθυνους, ημιμαθείς και ανεξέλεγκτους κηφήνες-υπαλλήλους του εν λόγω υπουργείου.
Οπότε, αντιμέτωπος με μια τέτοια κατάσταση, τι μπορεί να κάνει ένας ευσυνείδητος δάσκαλος?
Έχω συζητήσει το πρόβλημα αρκετές φορές με ανοιχτόμυαλους, και με στενόμυαλους συναδέλφους , αλλά και με σπουδαστές ωδείων, μουσικών γυμνασίων, ΤΕΙ, κ.λπ. και με κάποιο αίσθημα δικαίωσης παρατήρησα ότι και οι μεν και οι δε, είτε ηθελημένα, είτε αθέλητα και κόντρα στα πιστεύω τους, αδιαφορούσαν στο μέτρο του δυνατού για τις εγκυκλίους του υπουργείου και ανέπτυσσε ο καθένας τη δική του μέθοδο πρακτικής και θεωρητικής διδασκαλίας.
Με τον ίδιο τρόπο βάδισα κι' εγώ και στην Αθήνα και στην Κρήτη που έτυχε να δουλεύω σε διάφορα ωδεία. Ανέπτυξα τα δικά μου συστήματα και στην πρακτική καθοδήγηση και στη θεωρία. Το πρόβλημα εντός των ωδείων δεν ήταν πολύ οξύ γιατί εκεί οι μαθητές κάνουν συνήθως ότι τους λέει ο καθηγητής είτε το θέλουν είτε όχι, αλλά ήταν και είναι πολύ πιο δύσκολο εκτός ωδείων με τους ιδιαίτερους μαθητές. Εδώ, και λόγω της φύσης και του ρεπερτορίου των οργάνων που συνήθως δίδασκα (κυρίως κιθάρα και μπουζούκι, και εφαρμογές σε παραδοσιακή και λαϊκή μουσική), αλλά και λόγω της υπόστασης και των κινήτρων των μαθητών, τα βρήκα μπαστούνια στην αρχή και κυρίως στη διδασκαλία της θεωρίας.
Και εξηγώ:
Οι περισσότεροι εκτός ωδείων μαθητές (και είχα πάρα πολλούς σ' αυτή την κατηγορία)ανήκουν στην κατηγορία του "χομπίστα", δηλαδή σπουδάζουν ένα όργανο από χόμπι, ή ακόμα πιο βαθειά και ευπροσήγορα, από βαθύ και ειλικρινές μεράκι. Αυτούς τους μερακλήδες ανθρώπους τους αγάπησα ιδιαίτερα και είμαι ακόμα φίλος με τους περισσότερους απ' αυτούς και με βάση τη διδασκαλία μου προς αυτούς τους μαθητές ανέπτυξα τις διάφορες τεχνικές διδασκαλίας που θα εκθέσω εν καιρώ στην παρούσα ενότητα.

Ένα από τα πρώτα προβλήματα που παρουσιάστηκε στον εξωσχολικό τομέα των χομπιστών ήταν η εξής αντινομία: Στο μπουζούκι ή στην κιθάρα για παράδειγμα, από τη μία πλευρά κάποιος επιθυμεί να γίνει γρήγορα καλός στο όργανό του χωρίς να παραζαλιστεί με θεωρητικά ζητήματα και από την άλλη απαιτεί μία όσο γίνεται βαθύτερη κατανόηση του τονικού και τροπικού συστήματος και των "δρόμων" που ακουστικά παρατηρεί πως είναι σε δράση μέσα στο ρεπερτόριο που διδάσκεται.
Ερώτηση: Πώς γίνεται αυτό?
Τίμια απάντηση: Απλά δεν γίνεται, αλλά είναι δυνατόν να βρεθεί μία απλουστευμένη λύση, μέχρι το βαθμό του δυνατού και πάντα δια μέσου του οργάνου που σπουδάζει κάποιος.
Αυτή είναι ακόμα η άποψη και προσέγγιση που παίρνω για όλα τα ζητήματα πρακτικής και θεωρητικής διδασκαλίας και εντός ωδείων και εκτός, και για χομπίστες, αλλά σε πολλές περιπτώσεις και για μαθητές που προσανατολίζονται επαγγελματικά προς τη μουσική.
Το διδακτικό υλικό που ανέπτυξα μέσα σε πολλά χρόνια διδασκαλίας και στην Ελλάδα και στην Αγγλία χρωστά την ύπαρξή του στους μαθητές και στις εκάστοτε ανάγκες τους και παρ' όλο που είναι ακόμα σε αρκετά ανοργάνωτη μορφή, (αυτό είναι τελείως δικό μου ζήτημα), δεν φαίνεται για την ώρα να παρουσιάζει δυσκολία επιλογής ενός οποιουδήποτε μέρους του για ένα ζητούμενο μάθημα, ή για μία προσιτή απάντηση σε μία οποιαδήποτε ερώτηση που αφορά πρακτικό ή θεωρητικό ζήτημα εκμάθησης.

Λόγω του ότι γεννήθηκε/γεννάται εν τη πράξη και με αρκετό πειραματισμό πάνω σε πολλά όργανα που διδάσκω, και λόγω του ότι αρκετοί δάσκαλοι άλλων οργάνων/φωνών έχουν εφαρμόσει κατά καιρούς παρόμοιες τακτικές στα όργανα που έχουν διδάξει ή διδάσκουν (και 2-3 σε συνεννόηση με μένα), έδωσα τον τίτλο "Παν-μέθοδος" σε όλο αυτό το "ανοργάνωτο" διδακτικό υλικό, γιατί το περιεχόμενό του φιλοδοξεί να αναφέρεται σε όλα τα μουσικά όργανα και σε όλα τα θεωρητικά προβλήματα και στους τρόπους που απαντήσεις μπορούν να εξάγονται σε τέτοια ερωτήματα με πρακτική αναζήτηση στο εκάστοτε μουσικό όργανο.

Τελειώνω αυτά τα προλεγόμενα με μία βασική υπενθύμιση:
Για τον έλληνα πρακτικό σπουδαστή της μουσικής που έχει και κάποιες θεωρητικές ανησυχίες και αναζητά γνώση, η κατάσταση είναι πολύ πιο βαρειά από ότι για τον μέσο δυτικό-ευρωπαίο σπουδαστή. Αυτό συμβαίνει γιατί η δυτική μουσική παράδοση (κλασική και λαϊκή) συγκροτεί μία ενιαία και πολύ ανεπτυγμένη μουσική γλώσσα και πέρα από αυτήν ο δυτικό-ευρωπαίος σπουδαστής δεν χρειάζεται να γνωρίζει άλλη αν δεν το επιθυμεί. Σε αντίθεση ο έλληνας σπουδαστής πρέπει να είναι μουσικά δίγλωσσος σε τελική συνάρτηση, (όπως οι πιο πολλοί από μας είμαστε στην καθημερινότητα και σε μιά άλλη γλώσσα εκτός απ' τα ελληνικά), γιατί είναι κληρονόμος και του δυτικού και του ανατολικού μουσικού πολιτισμού που και οι δύο αναπτύχθηκαν πάνω στις βάσεις του αρχαίου ελληνικού συστήματος.

Άβαταρ μέλους
socrates
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 438
Εγγραφή: 21 Οκτ 2006 11:31 pm
Τοποθεσία: the other side of nowhere

Re: ΠΑΝ-ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΚΙΣΗ ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ

#2 Δημοσίευση από socrates »

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ - INDEX ΥΠΟ ΣΥΝΕΧΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΝΕΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

1 ΤΟ ΡΟΛΟΪ
2 ΚΥΚΛΟΣ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΩΝ-ΑΡΧΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Τελευταία επεξεργασία από socrates σε 04 Ιούλ 2016 06:51 am, έχει επεξεργασθεί 2 φορές συνολικά.

Άβαταρ μέλους
socrates
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 438
Εγγραφή: 21 Οκτ 2006 11:31 pm
Τοποθεσία: the other side of nowhere

ΤΟ ΡΟΛΟΪ-Re: ΠΑΝ-ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΚΙΣΗ ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ

#3 Δημοσίευση από socrates »

Swiss railway clock.jpg
Swiss railway clock.jpg (72.62 KiB) Προβλήθηκε 8690 φορές
Αυτή η πιο πάνω ωραία φωτογραφία ενός αναλογικού ρολογιού το οποίο χρησιμοποίησαν οι Ελβετικοί σιδηρόδρομοι (και όχι μόνο) είναι χαρακτηριστικό δείγμα του πως οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιούν γεωμετρικά σχήματα και άλλα σύμβολα που δηλώνουν προ-συμφωνημένες έννοιες με σκοπό να επιτελεσθεί αναγκαία επικοινωνία μεταξύ τους.
Προσέξτε τα κύρια σύμβολά:
1. Ο κύκλος (το τέλειο γεωμετρικό σχήμα).
2. Οι δύο μεγάλες περιστρεφόμενες (κινητές) μαύρες γραμμές και η μία κόκκινη, για ώρες, λεπτά και δευτερόλεπτα.
3. Οι σταθερές (ακίνητες, μικρές και μικρότερες) γραμμές που συμβολίζουν αριθμούς. Οι αριθμοί, αντιπροσωπεύονται εδώ από απλές έντονες γραμμές που όμως ο καθένας αναγνωρίζει οπτικά πολύ εύκολα για ποιους αριθμούς πρόκειται, δίνω μερικά, εύκολα ελπίζω, παραδείγματα:
Η μεγάλη γραμμή στην κορυφή του κύκλου αντιπροσωπεύει δύο αριθμούς ταυτόχρονα, ήτοι το 12 και το 60.
Η μεγάλη γραμμή στη βάση του κύκλου είναι οι αριθμοί 6 και 30 ταυτόχρονα. Και ούτω καθεξής.
Η μικρή γραμμή αμέσως πριν τη γραμμή του 12-60 είναι απλά ο αριθμός 59.
Η δεύτερη μικρή γραμμή μετά τη γραμμή του 6-30 είναι απλά ο αριθμός 32. Και ούτω καθεξής.
Από τα παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι μικρές έντονες γραμμές (των 12 ωρών) συμβολίζουν δύο αριθμούς, αλλά οι μικρότερες (των δευτερολέπτων) μόνο έναν αριθμό.

Τελικά, τι ώρα δείχνει το ρολόϊ της φωτογραφίας εδώ?
Ο καθένας μπορεί να πει με σιγουριά πως την στιγμή που έγινε η φωτογράφηση το ρολόϊ έδειχνε την ώρα 12 και 40 λεπτά και 43 δευτερόλεπτα ακριβώς.
Τελικά, συνεννοηθήκαμε, επικοινωνήσαμε! Και ελπίζω πως και νεότεροι άνθρωποι που γεννήθηκαν στην ψηφιακή εποχή και μπορεί να μην έχουν σχέση με τέτοιες απεικονίσεις του χρόνου, να είναι σε θέση να παρακολουθούν και να συμφωνούν με τη λογική της απεικόνισης.

Αλλά όπως έχουμε προκαθορίσει το χρόνο, ξέρουμε πως μία περιστροφή του πλανήτη γύρω από τον εαυτό του παίρνει 24 ώρες και όχι 12, επομένως δεν μπορούμε να αποφανθούμε με σιγουριά αν η φωτογράφηση έγινε στο πρώτο η στο δεύτερο 12ωρο της περιστροφής.

Περνώντας από τους παραπάνω συμβολισμούς του χρόνου σε ανάλογους συμβολισμούς μουσικών εννοιών, μπορούμε να πούμε εξ' αρχής πως οι κυκλικές απεικονίσεις εννοιών μπορούν να γίνουν όσο απλές ή όσο πολύπλοκες θέλουμε με αφαίρεση ή πρόσθεση συμβόλων εντός ή εκτός του βασικού κύκλου και τελικά πως μπορούμε να υποδιαιρέσουμε εικονικά σε 24 με την ίδια ευκολία που υποδιαιρούμε σε 12. Και το 12 και το 24 μας είναι αναγκαίες υποδιαιρέσεις για την κατανόηση του ολικού φάσματος της τονικότητας και της τροπικότητας της μουσικής.
Και να προσθέσουμε πως ο κύκλος μπορεί να διαβαστεί με πάμπολλους τρόπους και να μας διδάξει πάνω σε θέματα βασικής θεωρίας, αρμονίας και αντίστιξης, εξάγοντας συμπεράσματα που δεν φανταζόμαστε πως υπήρχαν εκεί με μιά απλή ματιά.
Για το παραπάνω απαιτούνται μερικές βασικές διανοητικές ικανότητες που ο καθένας και κάθε μία από εμάς έχει εκ φύσεως:
1. Η ικανότητα να διαβάζουμε την ώρα όπως στο προηγούμενο παράδειγμα (αφού βεβαίως διδαχθούμε τον τρόπο προηγουμένως, που ελπίζω πως όλοι διδαχθήκαμε σαν παιδιά).
2. Η ικανότητα να μπορούμε να φέρνουμε το ρολόϊ στο μυαλό μας χωρίς να το βλέπουμε και με τους τρείς δείκτες του σε όποια θέση επιθυμούμε.
3. Για να κάνουμε το πέρασμα από τον χρονικό κύκλο στο μουσικό, απαιτείται η ικανότητα να μπορούμε να διαβάσουμε τον κύκλο (με ότι σύμβολα του προσθέτουμε) χωρίς καθόλου δείκτες εφ' όσον στην όποια απεικόνιση μουσικών κύκλων τέτοιοι δείκτες δεν υπάρχουν, (για να μπορούμε διανοητικά να τοποθετούμε τέτοιους δείκτες όπου ακριβώς θέλουμε). Παίρνει κάποια εξάσκηση, αλλά δεν είναι δύσκολο να το καταφέρουμε.
4. Η ικανότητα να διαβάζουμε το ρολόϊ σε φορά ρολογιού(προς τα δεξιά) και σε αντίθετη φορά ρολογιού (προς τα αριστερά).

Σχετικά με τη δεύτερη ικανότητα, πιο πάνω, προσθέτω πως για κατανόηση μουσικών εννοιών, ο δείκτης των δευτερολέπτων στις περισσότερες αν όχι σε όλες τις περιπτώσεις, δεν χρειάζεται να τοποθετείται στις πολύ μικρές γραμμές των μονών αριθμών που συμβολίζουν δευτερόλεπτα, αλλά απλά να συμπίπτει με τον δείκτη που συμβολίζει λεπτά σε πολλαπλάσια του πέντε, στις μεγαλύτερες 12 γραμμές.


Οπότε, μία βασική διανοητική άσκηση που θα πρότεινα για όλους τους ενδιαφερόμενους είναι το να φαντάζονται δεδομένες απεικονίσεις ωρών και λεπτών του ρολογιού. Φερειπείν, η ώρα 12 και 5 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα, είναι αυτή που είναι, και μπορεί να μην δηλώνει καμία μουσική έννοια σε κανέναν ακόμα.
Για μένα δίνει τους τρείς συντελεστές της συγχορδίας ΝΤΟ ματζόρε και μάλιστα σε ιεραρχική σχέση Τονικής (ώρα), Δεσπόζουσας, (λεπτό) και μέσης (δευτερόλεπτο) και επιπρόσθετα (σε γεωμετρική έννοια) με διδάσκει ότι η δεσπόζουσα μίας οποιασδήποτε ματζόρε τονικής είναι σε σχέση γωνίας 30 μοιρών από την εν λόγω τονική πάντα προς τα δεξιά της, ενώ η μέση βρίσκεται σε σχέση γωνίας 120 μοιρών από την ίδια τονική πάντα προς τα δεξιά της, και επιπρόσθετα ότι η μικρή τρίτη που δημιουργείται από την μέση ως την Πέμπτη μίας ματζόρε συγχορδίας (ΜΙ-ΣΟΛ στην παρούσα περίπτωση) είναι πάντα σε σχέση γωνίας 90 μοιρών.
Λαβαίνοντας υπ' όψιν ότι μία ματζόρε συγχορδία περιέχει τα διαστήματα καθαρής πέμπτης (ΝΤΟ-ΣΟΛ), μεγάλης τρίτης (ΝΤΟ-ΜΙ) και μικρής τρίτης (ΜΙ-ΣΟΛ), μπορώ να παρατηρήσω εύκολα πως αν κινηθώ με φορά αντίθετη του ρολογιού οι ίδιες γωνίες (30, 90 και 120 μοιρών) μου δίνουν τις αναστροφές αυτών των διαστημάτων, όπως τις ξέρω και από την αρμονική θεωρία. (Αλλά αυτή η τελευταία επεξήγηση εξαρτάται αν παίρνω τα διαστήματα σαν υποκείμενα ή υπερκείμενα μιάς τονικής στη ροή μιάς κλίμακας).
Επομένως, πάντα για ματζόρε τονικότητες, αυτές οι σχέσεις γωνιών μπορεί να αποτελούν κανόνες και αξίζει να το ψάξω.
Και ακόμα με κάνει να υποπτεύομαι εξ αρχής πως το όλο οικοδόμημα τονικότητας/τροπικότητας, είναι στη βάση του ένα οικοδόμημα σχέσεων και ίσως ο μουσικός κύκλος να είναι μία από τις πιο τέλειες γραφικές απεικονίσεις του.
Ομολογώ πως αυτό είναι ένα κάπως πιο "προχωρημένο" διάβασμα στοιχείων ενός κύκλου τον οποίο ακόμα δεν έχω δώσει σε μουσική παρά σε ωρολογιακή μορφή. Θα το κάνω στην επόμενη δημοσίευση.
(χωρίς λεπτοδείκτες και γραμμές ωρών, λεπτών, κ.λπ. εννοείται ).


Υ.Γ.
η μάρκα του ρολογιού ήταν εξαιρέσιμη και δεν μας αφορά εδώ. :-)
Τελευταία επεξεργασία από socrates σε 04 Ιούλ 2016 07:42 am, έχει επεξεργασθεί 1 φορά συνολικά.

Άβαταρ μέλους
socrates
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 438
Εγγραφή: 21 Οκτ 2006 11:31 pm
Τοποθεσία: the other side of nowhere

ΚΥΚΛΟΣ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΩΝ-Re: ΠΑΝ-ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΚΙΣΗ ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ

#4 Δημοσίευση από socrates »

Δίνω τον παραδοσιακό κύκλο των δεσποζουσών αναφέροντας μερικά από τα σπουδαιότερα στοιχεία/σύμβολα που συνήθως περιέχει και για τα οποία συνήθως τον χρησιμοποιούμε σαν γρήγορη οπτική αναφορά.

1. Φορά ρολογιού: 5ες ή δεσπόζουσες.
2. Φορά αντίθετη ρολογιού : 4ες ή υποδεσπόζουσες.
3. Οπλισμοί 12/24 τονικοτήτων διέσεων ή υφέσεων και σωστή τοποθέτηση στο πεντάγραμμο.
4. Ζεύγη σχετικών ματζόρε-μινόρε τονικοτήτων και κλιμάκων.
ΑΡΧΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ.PNG
ΑΡΧΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ.PNG (31.05 KiB) Προβλήθηκε 8689 φορές
Παρόλο που η απεικόνιση αναφέρεται σε κάπως προχωρημένο στάδιο πληροφόρησης, η γνώση που απεικονίζεται εδώ είναι σχεδόν έμφυτη σε όλους και ακουστικά πολύ οικεία. Στην επόμενη παρουσίαση θα περάσω στην εφαρμογή της σε μουσικά όργανα της "Πανμεθόδου".

Απάντηση

Επιστροφή σε “Μουσική θεωρία”