ΜΑΡΙΚΑ ΠΑΠΑΓΚΙΚΑ

[mpletsas]

Το παρακάτω κείμενο (προς αποφυγή παρεξηγήσεως) το έκανα κόπυ-πέηστ από την εξής σελίδα:

Κώδικας: Επιλογή όλων

 http://www.rembetiko.gr/articles/article3.htm 

------------------------------------------

ΜΑΡΙΚΑ ΠΑΠΑΓΚΙΚΑ
του Χρήστου Χατζηπαναγιώτη

Η Μαρίκα Παπαγκίκα γεννήθηκε στο γύρισμα του αιώνα μας στις 1 Σεπτεμβρίου του 1890 στην Κω. Σε μικρή ηλικία μεταναστεύει στην Αίγυπτο και εγκαθίσταται κατά πάσα πιθανότητα στην Αλεξάνδρεια – κατά άλλους στο Κάϊρο - όπου ξεκινάει την καλλιτεχνική της καριέρα δουλεύοντας ως χορεύτρια σε νυκτερινά κέντρα διασκέδασης, της εκεί Ελληνικής παροικίας.

Γύρω στα 1913-15 μεταναστεύει ξανά αλλά αυτή τη φορά με προορισμό το λίκνο του πολιτισμού για εκείνη την εποχή, την Αμερική.

Είναι ασαφές αν εκεί γνωρίστηκε και παντρεύτηκε με τον σύζυγο της Κώστα (Gus) Παπαγκίκα - που έπαιζε τσέμπαλο - όμως η καλλιτεχνική της πορεία στην Αμερική ξεκινά από το νυκτερινό κέντρο του που είχε στην Νέα Υόρκη.

Η δισκογραφική της καριέρα ξεκινά το 1918 με συμπαραστάτη και συνεργάτη πάντα τον Κώστα Παπαγκίκα ο οποίος την συνόδευε και σε όλα της τα ταξίδια σε άλλες πολιτείες των Η.Π.Α είτε για ηχογραφήσεις , είτε για εμφανίσεις της σε νυκτερινά κέντρα της ομογένειας.

Τα πρώτα τραγούδια που ηχογραφεί είναι : “Ο Λαγός”, “Όπου ιδείς δυο κυπαρίσσια” και το “Σμυρνέϊκο Μινόρε” σε σχεδόν ταυτόχρονη εκείνη την εποχή με δύο ηχογραφήσεις της “πρωτοπόρου” Κας Κούλας και του τραγουδιού του Κώστα Παπαγκίκα “Ζειμπέκικο Αιβαλί”.

Έπειτα απ’αυτό και για ένα διάστημα περίπου 10 ετών η Μαρίκα Παπαγκίκα μέσω των εταιρειών Victor και Columbia και με συνεργάτες τους καλύτερους μουσικούς της διασποράς – όπως ο Θανάσης Μακεδόνας, ο βιολιστής Αλέξης Ζούμπας από την Ήπειρο, ο κλαρινετίστας Πέτρος Μαμάκος κ.α. - “περνάει” στην δισκογραφία πάνω από 200 τραγούδια ποικίλου ρεπερτορίου.

Με τη σοπράνο και ξεχωριστή φωνή της δεν δίστασε να τραγουδήσει την φυλακή, το χασίς, την παρανομία, τη φτώχεια, μέσα από μουσικούς δρόμους (μακάμια) και μινόρε που σπαράζουν την καρδιά.

Τα τραγούδια που ερμήνευσε ήταν κατά βάση παραδοσιακά και λαϊκά αλλά λόγω της φωνής της – υψίφωνος – ασχολήθηκε και με “ελαφρού” ρεπερτορίου τραγούδια, όπως τραγούδια του Θεοφ. Σακελλαρίδη και του Νίκου Χατζηαποστόλου – σύνθετες τραγουδιών της οπερέτας – στις Αμερικάνικες ηχογραφήσεις τους.

Το κραχ του 1929 δεν μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη την οικονομική κατάσταση αυτής και του συζύγου της Κώστα λόγω ότι χάνουν για πάντα όσα νυκτερινά κέντρα κατείχαν και προσπαθούν να κρατηθούν με νύχια και με δόντια στην επιβίωση με τη δισκογραφική της καριέρα μέχρι και το 1937 όπου και σταματά για πάντα να ηχογραφεί.

Η Μαρίκα Παπαγκίκα πέθανε στην Νέα Υόρκη στις 2 Αυγούστου του 1943 από μελαγχολία καθώς λένε κάποιες μαρτυρίες της εποχής λόγω της ανέχειας στην οποία είχε πλέον βρεθεί.


Τραγούδια που ηχογραφήθηκαν για πρώτη φορά με τη φωνή της :

Αρμενάκι, Ντερβίσης, Αθήνα και Πειραία μου, Ψαράδες, Φονιάς θα γίνω, Το μποχώρι, Τα παιδιά της γειτονιάς σου, Τούρνα, Όπου ιδείς δυο κυπαρίσσια, Μανταλένα, Ζεϊμπέκικο τα ούλα σου, Σμυρνέϊκος Μπάλλος, Τι σε μέλλει εσένανε, Η Έλλη, Το κουτσαβάκι, Βραίλα, Αγιά Σοφιά, Το Κατινάκι, Ο λαγός, Μπαρμπουνάρα κ.α.

Σελίδες στο Internet σχετικές με την Μαρίκα Παπαγκίκα :

Κώδικας: Επιλογή όλων

http://www.geocities.com/Athens/3124/papagika.html

[Adonis]

Η τραγουδίστρια του καφέ αμάν

Σε ήχο ελληνικό

ΓΙΩΡΓΟΣ Ε. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

Σαν σήμερα, στις 2 Αυγούστου 1943 πέθανε στην Αμερική η διάσημη Ελληνίδα τραγουδίστρια Μαρίκα Παπαγκίκα. Πέρασαν 63 χρόνια από το θάνατό της και 116 από τη γέννησή της. Η σπουδαιότερη ελληνική φωνή στην Αμερική των αρχών του αιώνα (από όσες τουλάχιστον ηχογραφήθηκαν σε δίσκους) για την οποία ο ελληνοαμερικανικός Τύπος δεν αφιέρωσε μια λέξη.

Δεν είναι και πολλοί εκείνοι που από τα χρόνια της δικτατορίας κι ακόμα πιο πριν, αναζητούσαν επίμονα τους παλαιούς κρυμμένους στα παλαιοπωλεία και στα πατάρια των σπιτιών δίσκους φωνογράφου. Δεν ξέρω αν μπορούμε να τους πούμε συλλέκτες. Αλλο να συλλέγει κανείς γραμματόσημα, σπιρτόκουτα ή αποξηραμένες πεταλούδες, κι άλλο να συλλέγει αυτούς τους δίσκους. Αλλο το ενδιαφέρον για το αντικείμενο ως αντικείμενο κι άλλο για το περιεχόμενό του, όταν μάλιστα αυτό διασώζει τεκμήρια για την ερμηνεία και τα τραγούδια, πολλά μάλιστα απ' αυτά αθησαύριστα από την ερασιτεχνική και την άλλη λαογραφία.

Για όλους λοιπόν τους «συλλέκτες» (ανάμεσά τους κι ο υποφαινόμενος) η Μαρίκα Παπαγκίκα αποτελούσε ένα μυστήριο. Για την τραγουδίστρια με τους περισσότερους δίσκους στην Αμερική του Μεσοπολέμου, με το πιο πλούσιο και ποικίλο ρεπερτόριο (δημοτικά, λαϊκά, σμυρνέικα, ελαφρά, οπερέτες, και τούρκικα) και με την υψηλή τεχνική, κατά πολύ μακράν όλων των άλλων, δεν είχαμε καμιά πληροφορία. Για τη σιωπή του Τύπου τώρα ξέρουμε, πως επειδή εργαζόταν σε καφέ αμάν της Νέας Υόρκης, δεν έπρεπε να περιμένει καμιά αναφορά. Αντίθετα μάλιστα ο ελληνικός Τύπος δεν έχανε ευκαιρία να εκδηλώνει την απέχθειά του σε κάθε τι που δεν διευκόλυνε την αμερικανοποίηση των μεταναστών, είτε αυτό ήταν ένας αμφιλεγόμενος τρόπος διασκέδασης είτε ολόκληρη η ελληνική λαϊκή παράδοση.

Ιδού δείγμα από τη Μηνιαία Εικονογραφημένη Ατλαντίδα στις 4 Φεβρουαρίου 1904 (ανταπόκριση από το Σαν Φρανσίσκο): «Εχομεν και άλλην πληγήν ανίατον» (ΣΗΜ. η πρώτη πληγή υποτίθεται πως είναι οι 40 γυναίκες σερβιτόρες στα καφενεία της πόλης) «ήτοι τα ΚΑΦΕ ΑΜΑΝ με τας αγρίας ωρυγάς των τραγουδιστριών και τα απαίσια κλαρίνα. Επίσης και τον Καραγκιόζην, τουρκικήν κληρονομίαν τον οποίον παρουσιάζουν εις τους διαπορούντας Αμερικανούς ως ελληνικόν θέατρον. Με τα βάρβαρα αυτά έθιμα, διά της βίας εισαγόμενα εις την χώραν ταύτην την πεπολιτισμένην ήτις μας φιλοξενεί, η ελληνική συνοικία παρείχε την εντύπωσιν ομάδος οργιαζόντων κανιβάλων».

Ας γυρίσουμε όμως στη Μαρίκα Παπαγκίκα. Από πληροφορίες που έδωσε στον υπογράφοντα ο παλαίμαχος βιολιστής Ευάγγελος Ανδριάς που συνεργάστηκε μαζί της στην Αμερική, η Παπαγκίκα γεννήθηκε στην Κω (κατά πληροφορίες που βρήκαμε αργότερα την 1η Σεπτεμβρίου 1890). Η οικογένειά της μετανάστευσε πριν το 1900 στην Αίγυπτο (πιθανώς στην Αλεξάνδρεια). Εκεί τραγουδούσε στα ελληνικά νυκτερινά κέντρα. Είναι άγνωστο αν τον σύζυγό της (τον Κώστα Παπαγκίκα που έπαιζε σαντούρι) τον γνώρισε στην Αμερική, στην Αλεξάνδρεια ή αλλού. Μετά το 1915 πάντως βρίσκονται και οι δυο στη Νέα Υόρκη και εργάζονται σε νυκτερινά κέντρα. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920, είχαν δικό τους κέντρο διασκεδάσεως (καφέ αμάν) στη Νέα Υόρκη. Η περιγραφή του Ε. Ανδριά για την Παπαγκίκα είναι θαυμαστική. Από τις λακωνικές αλλά συχνές αναφορές που κάνει στη διάρκεια της διηγήσεώς του καταλαβαίνουμε ότι ήταν μια γυναίκα δραστήρια, μαχητική και διεκδικητική. Ενα πνεύμα ανήσυχο σε μια δύσκολη εποχή.

Με την οικονομική κρίση του 1929, το ζεύγος Παπαγκίκα έχασε την επιχείρησή του. Στα χρόνια που ακολούθησαν δεν είναι γνωστό τίποτε άλλο εκτός από τη δισκογραφική δραστηριότητα που όμως κι αυτή διακόπηκε προς το τέλος της δεκαετίας του 1930.

Το 1998 το περιοδικό «Παράδοση και Τέχνη» που εκδίδεται από το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Οργάνωσης Λαϊκής Τέχνης δημοσίευσε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Ελληνοαμερικανού συγγραφέα Στηβ Φράγκου, με θέμα την Παπαγκίκα το οποίο περιλαμβάνει πρόσθετα στοιχεία:

*Η δισκογραφική σταδιοδρομία της τραγουδίστριας αρχίζει το 1918 με δική της εταιρεία δίσκων, τη Victor Record Company.

*Το κέντρο της ήταν το πρώτο καφέ - αμάν που άνοιξε στην πόλη της Νέας Υόρκης, ένα υπερυψωμένο μονώροφο που βρισκόταν στην 34η οδό ανάμεσα στην 7η και 8η Λεωφόρο και λεγόταν «Της Μαρίκας». Για τη δημιουργία του (1925) οι Παπαγκίκα ξόδεψαν όσα είχαν κερδίσει από τις περιοδείες στην Αμερική και από τις πωλήσεις των δίσκων.

*Το 1925 ήταν ο πέμπτος χρόνος της περιόδου της ποτοαπαγόρευσης. Το κέντρο «Marica's» δεν ήταν ένα απλό καφέ - αμάν αλλά ένα παράνομο ποτοπωλείο.

Μετά από κάποιες παρατηρήσεις για τη μουσική και τους μουσικούς της εποχής (επιδεκτικές πάντως κι αυτές παρατηρήσεων) ο συγγραφέας καταλήγει: Το πιστοποιητικό θανάτου της Παπαγκίκα στη θέση Επάγγελμα, αναφέρει «νοικοκυρά». Στις 2 Αυγούστου 1943 ένα ασθενοφόρο κατέβαινε αργά τη Lily Pond Lane ψάχνοντας τον αριθμό 198. Σ' αυτή την ήσυχη γειτονιά του Staten Island ήξερε άραγε κανείς ποιον είχαν έρθει να πάρουν; Η Μαρίκα Κωνσταντίνα Παπαγκίκα, μια από τις σπουδαιότερες τραγουδίστριες του καφέ - αμάν, είχε μόλις πεθάνει.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 02/08/2006