10. Πως βρίσκουμε το μέτρο
Για να βρούμε τον αριθμητή του μέτρου ενός κομματιού:
Προσπαθούμε να συγχρονίσουμε έναν σταθερής και συνεχούς διάρκειας χτύπο (πχ. μετρονόμος, πόδι στο πάτωμα) με τους χτύπους της κιθάρας. Μπορούμε να συντονιστούμε με όλους τους χτύπους που ακούγονται σε ένα φάσμα από τους μεγαλύτερους σε αξία και άρα πιο αργούς μέχρι τους μικρότερους σε αξία και άρα πιο γρήγορους. Ορθότερο είναι να συντονιστούμε με τους χτύπους που έχουν τη μικρότερη αξία,αφού κάθε αξία έχει νόημα ύπαρξης σε ένα ρυθμό. Αφού γίνει αυτό προσδιορίζουμε κάθε πότε επαναλαμβάνονται οι χτύποι αυτοί. Αυτό γίνεται βάσει της μελωδίας (μοτίβο), των στίχων του τραγουδιού και των βημάτων του χορού (αν τον βλέπουμε) και κατόπιν μετράμε τους χτύπους. Κάθε αυτοτελής ρυθμική, μελωδική, στιχουργική φράση και βασικό χορευτικό βήμα έχει συγκεκριμένο αριθμό συνεχόμενων και ισάξιων χτυπημάτων. Έτσι βρίσκουμε το όνομα του μέτρου, δηλαδή τον αριθμητή.
πχ. σε ένα Παλιό ή Πεταχτό (Νέο) Ζεϊμπέκικο θα πρέπει να συντονιστούμε μέχρι σε κάθε αυτοτελή φράση να χτυπάμε 9 ή 18 συνεχόμενες και ίσης διάρκειας φορές. Αυτό ισχύει γιατί ο Παλιός Ζεϊμπέκικος έχει συνδυασμό δύο ειδών χτύπων, ενός πιο αργού και ενός πιο γρήγορου. Επίσης ο πιο αργός χτύπος είναι ακριβώς δύο φορές πιο αργός από τον πιο γρήγορο, δηλαδή ο διπλάσιος σε ταχύτητα.
Ενδεικτικά παρατίθεται το «Μη μου ξαναφύγεις πια» του Τσιτσάνη. Οι χτύποι της κιθάρας είναι οι εξής:
..Μη....η....η....η....μου....ου....ου....ου....ξα....να.....φύ....γεις....πια....α....μά....γκα....μου....ου
.Dum.......tek..tek.dum...........tek.........dum...........tek...tek.....dum.......tek.............tek........
.1ος........2ος..3ος..4ος...........5ος..........6ος...........7ος...8ος......9ος.......10ος...........11ος.......
Επομένως έχουμε 7 ισάξιους χτύπους (1ος, 4ος, 5ος, 6ος, 9ος, 10ος και 11ος), και 4 με τη μισή διάρκεια ο καθένας (2ος, 3ος, 7ος και 8ος) δηλαδή συνολικά 11. Αν συντονιστούμε στην ταχύτητα των 7 χτύπων (που έχουν τη διπλάσια διάρκεια) θα προκύψουν συνολικά 9 ισάξιοι χτύποι, αφού κάθε δύο από τους 4 πιο γρήγορους, που έχουν τη μισή αξία, ισοδυναμούν με έναν στην ταχύτητα των πιο αργών και έτσι θα έχουμε 7 + (4/2)2 = 9.
Εάν συντονιστούμε στην μικρότερη δυνατή ταχύτητα που είναι αυτή των τεσσάρων χτύπων θα έχουμε συνολικά 18, διότι οι 7 πιο γρήγοροι χτύποι ισοδυναμούν με 14 πιο γρήγορους, οπότε θα έχουμε (7x2)14 + 4 = 18.
Επομένως το κομμάτι στη μικρότερη δυνατή σε αξία υποδιαίρεση έχει 18 χτύπους ενώ στη μεγαλύτερη 9. Δεν θα μπορούσαμε να συντονιστούμε σε 4,5 χτύπος αφού δεν υπάρχει μέτρο που να έχει μέτρο με αριθμητή δεκαδικό αριθμό. Σε αυτήν τη περίπτωση ο αριθμητής θα είναι ή 9 ή 18. Τέλος θα μπορούσαμε να συντονιστούμε σε χτύπους με μεγαλύτερη ταχύτητα από αυτή των 4 κατά δυνάμεις του 2 (2 φορές πιο γρήγορους, 4, 8, 16 κλπ), αλλά δεν θα είχε νόημα αφού υποδιαιρέσεις πέραν της μικρότερης από αυτές που ακούγονται δεν προσφέρουν πρακτική και ουσιαστική χρησιμότητα.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι το "Είμαι αθώος" του Μάρκου:
..Εί....μ’α....θώ.....ος.....το...φω.....νά......ζω(-και)
Dum..tek...dum...tek..dum..tek...dum........tek
Σε αυτό το σημείο του τραγουδιού ολοκληρώνεται ένα αυτοτελές νόημα στους στίχους στη μελωδία και το βασικό βήμα στο χορό. Υπάρχουν 8 συνεχόμενοι χτύποι ίσης διάρκειας μεταξύ τους, 4 ισχυροί και 4 ασθενείς και άρα ο αριθμητής θα είναι 8.
Για να βρούμε τον παρονομαστή του μέτρου του ίδιου κομματιού:
Επειδή δεν υπάρχει επίσημα αποδεκτή ταχύτητα των αξιών έχουμε τη δυνατότητα να ονομάσουμε τους χτύπους που μετρήσαμε και στα δύο κομμάτια προηγουμένως όπως θέλουμε (πάντα ως δυνάμεις του 2). Όταν παρατηρούμε χτύπους που είναι σχεδόν ή ακριβώς ίδιοι μεταξύ τους θα πρέπει να τους δώσουμε την ίδια ονομασία πχ Αν ονομάσουμε όγδοα τους 7 ισόχρονους χτύπους του πρώτου τραγουδιού τότε αναγκαστικά θα ονομάσουμε όγδοα και τους χτύπους του δεύτερου τραγουδιού και δέκατα έκτα τους 4 πιο γρήγορους χτύπους του πρώτου.
Σε ένα συγκεκριμένο μουσικό είδος όμως η ταχύτητα των τέταρτων και των άλλων αξιών κατ’ αναλογία δεν είναι και τόσο αυθαίρετη. Έχοντας υπόψη όλα τα τραγούδια μπορούμε να συμπεράνουμε όλα τα είδη των ρυθμών που χρησιμοποιούνται και το εύρος της ταχύτητας στην οποία κινούνται. Έτσι τους 9 χτύπους του πρώτου τραγουδιού, σύμφωνα με την ταχύτητά τους, δεν θα μπορούσαμε να τους ονομάσουμε κάτι άλλο εκτός από όγδοα, διότι θα προέκυπτε πρόβλημα αναλογίας με άλλα τραγούδια που ξέρουμε το ρυθμό που είναι γραμμένα (βλ. παρακάτω Χασαποσέρβικος) Εάν το ζήτημα αυτό δεν το αντιμετωπίσουμε συνολικά μπορούμε να ορίσουμε οποιοδήποτε παρονομαστή θέλουμε σε όλα τα τραγούδια (βλ. Απλοποίηση)
Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό το καλύτερο θα ήταν να πραγματοποιηθεί καταγραφή της ταχύτητας όλων των ρεμπέτικων τραγούδιών, ώστε να εξαχθούν συνολικά συμπεράσματα. Αν γίνει αυτό θα παρατηρήσει κάποιος ότι ο κάθε ρυθμός έχει αξίες, που οι ταχύτητές τους ανήκουν σε ένα συγκεκριμένο και όχι μεγάλο σε αποκλίσεις εύρος, το οποίο δίνει τη δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού των αξιών και των μέτρων των ρυθμών σε βάσει συσχετισμού.
Οι πολλές δυνατότητες που έχουμε να γράψουμε σε μία παρτιτούρα το μέτρο του ρυθμού ενός τραγουδιού δεν έχει σχέση με το πόσους ακριβώς χτύπους έχει ένας ρυθμός, πόση διάρκεια έχει ο καθένας και τί δυναμική (dum, tek)
Πάντως πάντα υπάρχει ένας μοναδικός τρόπος για να αποδώσει κάποιος στην παρτιτούρα τα ποιοτικά στοιχεία ενός ρυθμού όπως προαναφέρθηκαν, ο οποίος αποτελεί πιστή και ακριβής απεικόνιση στην παρτιτούρα του ρυθμού που ακούμε με τη μεγαλύτερη δυνατή απλοποίηση για πρακτικούς λόγους. Το θέμα αυτό αναλύεται σε κάθε ρυθμό ξεχωριστά.
Ρυθμοί στα ρεμπέτικα τραγούδια
-
Νίκος Τριήρης
- More than 150 posts user.
- Δημοσιεύσεις: 286
- Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
- Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός
Τελευταία επεξεργασία από Νίκος Τριήρης σε 09 Νοέμ 2007 05:37 pm, έχει επεξεργασθεί 1 φορά συνολικά.
-
Νίκος Τριήρης
- More than 150 posts user.
- Δημοσιεύσεις: 286
- Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
- Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός
11. Πώς βρίσκουμε το ρυθμό
Γνωρίζοντας ήδη το μέτρο πρέπει να αναγνωρίσουμε έναν από τους γνωστούς ρυθμούς προσέχοντας τον τονισμό της κιθάρας (dum,tek) και ενίοτε του μπουζουκιού σε πιο στακάτα και στιβαρά κομμάτια. Στο πρώτο προαναφερθέν παράδειγμα (Μη μου ξαναφύγεις πια μάγκα μου) ακούγοντας το κομμάτι αντιλαμβανόμαστε ότι η κιθάρα δεν παίζει συνεχόμενους και ισάξιους χτύπους. Επομένως αποκλείουμε όλους τους ρυθμούς που προέρχονται από πρόσθεση μετρικών σχημάτων. Το αντίθετο συμβαίνει στο δεύτερο (Είμαι αθώος).
Γενικότερα η εύρεση του ρυθμού εξαρτάται από πλήθος των τραγουδιών που έχουμε ακούσει ώστε να μεγαλώνουν οι δυνατότητες της αντίληψής μας.
Πιο κάτω παρατίθενται όλοι ρυθμοί που χρησιμοποιούνται στα ρεμπέτικα τραγούδια με την ανάλυσή τους.
Γνωρίζοντας ήδη το μέτρο πρέπει να αναγνωρίσουμε έναν από τους γνωστούς ρυθμούς προσέχοντας τον τονισμό της κιθάρας (dum,tek) και ενίοτε του μπουζουκιού σε πιο στακάτα και στιβαρά κομμάτια. Στο πρώτο προαναφερθέν παράδειγμα (Μη μου ξαναφύγεις πια μάγκα μου) ακούγοντας το κομμάτι αντιλαμβανόμαστε ότι η κιθάρα δεν παίζει συνεχόμενους και ισάξιους χτύπους. Επομένως αποκλείουμε όλους τους ρυθμούς που προέρχονται από πρόσθεση μετρικών σχημάτων. Το αντίθετο συμβαίνει στο δεύτερο (Είμαι αθώος).
Γενικότερα η εύρεση του ρυθμού εξαρτάται από πλήθος των τραγουδιών που έχουμε ακούσει ώστε να μεγαλώνουν οι δυνατότητες της αντίληψής μας.
Πιο κάτω παρατίθενται όλοι ρυθμοί που χρησιμοποιούνται στα ρεμπέτικα τραγούδια με την ανάλυσή τους.
-
Νίκος Τριήρης
- More than 150 posts user.
- Δημοσιεύσεις: 286
- Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
- Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός
Πρόσθεσα το "9. Πώς φτιάχνονται οι ρυθμοί" και το έβαλα στη σωστή σειρά, γιατί μου είχε ξεφύγει. Είναι από τα πιο σημαντικά σημεία στην ανάλυση των ρυθμών.
Στα επόμενα απλά άλλαξα τον αριθμό για να είναι σωστή η σειρά.
Αυτή είναι η τελευταία ενότητα του Α' Μέρους - Θεωρία
12.Απλοποίηση
Του μέτρου - κλάσματος
Η κλασική μουσική βάσει της οποίας γίνονται οι αναλύσεις των συστατικών μερών της μουσικής σε πολλές περιπτώσεις επειδή δε συνοδεύεται από χορό δεν έχει ρυθμό παρά μόνο μέτρο. Στα ρεμπέτικα τραγούδια και στην παραδοσιακή μουσική τα ρυθμικά όργανα παίζουν επαναλαμβάνοντας ένα συγκεκριμένο ρυθμικό μοτίβο και τα σολιστικά εμπλουτίζουν με μελωδίες βασισμένες στο ρυθμό. Έτσι είναι σημαντικό για να αποδώσουμε παικτικά ένα ρυθμό να γνωρίζουμε πόσους χτύπους έχει και ποιες είναι οι δυνατές θέσεις. Αυτό γίνεται βάσει της μελωδίας και των στίχων και πιο συγκεκριμένα ανάλογα με το σε πόσα μέτρα ολοκληρώνεται μία μελωδική φράση και μία φράση με νόημα στα λόγια. Αντίθετα στην κλασική μουσική που δεν συνοδεύεται από χορό το μέτρο εκφράζει μόνο τις αξίες που διάλεξε ο συνθέτης να συμπεριλάβει ανάμεσα σε δύο διαστολές και για λόγους ευκολίας γίνονται απλοποιήσεις των μετρικών κλασμάτων μέχρι τη μικρότερη δυνατή υποδιαίρεση. Η νοοτροπία αυτή έχει περάσει και στην ελληνική μουσική ιδιαίτερα στις παρτιτούρες.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι αν ένα κομμάτι έχει ρυθμό που να αποτελείται από 8 χτύπους όγδοων, δηλαδή έχει μέτρο 8/8, με την απλοποίηση θα γραφτεί ως 4/4. Αυτό δεν αποτελεί λάθος μετρικά. Αν όμως το κομμάτι αυτό είναι γραμμένο για να χορεύεται ως πχ. Χασάπικος τότε αν το αντιμετωπίσουμε ως 4/4 σημαίνει ότι τα ρυθμικά όργανα και δη η κιθάρα θα πρέπει να παίξει 4 χτύπους αξίας ενός τετάρτου ο καθένας, ενώ ο Χασάπικος έχει 8 χτύπους (βλ. Χασάπικο). Αν δεν εξετάσουμε το ρυθμό και κάνουμε ανάλυση μόνο ως προς το μέτρο δεν υφίσταται ο παραπάνω προβληματισμός.
Ανταποκρίνεται περισσότερο το μέτρο 18/16 σε ένα παλιό ζεϊμπέκικο παρά το 9/8, αφού το πρώτο φανερώνει πως οι καθορισμένοι και γνωστοί χτύποι είναι περισσότεροι των 9 (και δη 11) και ότι κάποιοι από αυτός έχουν μικρότερες αξίες από τους υπόλοιπους (βλ Παλιός Ζεϊμπέκικος). Υπενθυμίζω ότι οι ρυθμοί ηχητικά είναι γνωστοί και εδώ πραγματοποιείται η προσέγγιση καταγραφής και σωστής αποτύπωσής τους
Τέλος δε θα ήταν δόκιμο να απλοποιήσουμε έναν τσάμικο με μέτρο 6/8 σε μέτρο 3/4 πχ.Vals (βλ. Πώς βρίσκουμε το μέτρο).
Οι απλοποιήσεις του κλάσματος - μέτρου βάσει της κλασικής θεωρίας γίνονται με τη διαδικασία εύρεσης του μισού που περιγράφτηκε παραπάνω μέχρι του σημείου όπου το κλάσμα να αποτελείται από ακέραιους αριθμούς και ο παρονομαστής να είναι τουλάχιστον 2 (στα ρεμπέτικα και όχι μόνο είναι τουλάχιστον 4)
Οι απλοποιήσεις όλου του κλάσματος μέχρι του σημείου που καταλήγουν σε ένα ισοδύναμο κλάσμα παρόλο που δεν είναι σωστές, προκαλούν τη μικρότερη δυνατή σύγχυση σε σχέση τουλάχιστον με τις απλοποιήσεις του αριθμητή ή του παρονομαστή.
Του Αριθμητή
Στις περιπτώσεις όπου ο αριθμητής είναι ζυγός αριθμός τίθεται το ερώτημα αν είναι σωστό να γίνει απλοποίηση του αριθμητή. Για παράδειγμα ένα αργό τσάμικο με μέτρο 6/4 μπορεί να μετρηθεί και να γραφτεί ως 6/4 ή ως 3/4 που επαναλαμβάνεται ανά δύο μέτρα; Μπορεί, αλλά δεν είναι σωστό να απλοποιηθεί ο αριθμητής, διότι το μέτρο που θα προκύψει δεν θα υποδηλώνει όλους τους χτύπους του ρυθμού και ίσως να παραπέμπει σε άλλο ρυθμό χορό πχ. εδώ vals. Άλλο παράδειγμα αποτελεί το Αράπικο Τσιφτετέλι (ή Bolero), το οποίο ως μέτρο ολοκληρώνεται στα 8/8. Θα μπορούσε να γραφτεί και σε παρτιτούρα και ως 4/8 ή 2/4, αλλά θα άλλαζε ο χαρακτήρας του και δεν θα ήταν ο ίδιος ρυθμός (βλ. Αράπικο Τσιφτετέλι).
Ακραίο παράδειγμα, το οποίο όμως έχει τη δυνατότητα κάποιος να κάνει βάσει της δυτικής θεωρίας και των δυνατοτήτων απλοποίησης στις παρτιτούρες αποτελεί η αποτύπωση ενός εννιάσημου ρυθμού στην παρτιτούρα (πχ. Παλιός Ζεϊμπέκικος ή Καρσιλαμάς) με μέτρο 3/4 ή 3/8 . Εφόσον οι απλοποιήσεις γίνουν δεκτές γενικότερα δεν υπάρχει επιχείρημα εναντίον οποιασδήποτε απλοποίησης προς χάρη της ευκολίας ανάγνωσης και κατανόησης της παρτιτούρας.
Του Παρονομαστή
Εφόσον έχουμε ένα μέτρο με συγκεκριμένο αριθμητή, το πρόβλημα είναι να προσδιοριστεί ο παρονομαστής, δηλαδή τέταρτα ή όγδοα. Εδώ το πρόβλημα αφορά στην ταχύτητα του κομματιού και ως ενδεικτικό παράδειγμα θα αναφέρω το δίλημμα που προκύπτει τις περισσότερες φορές:
Τέταρτα (/4) ή όγδοα (/8): Εάν αντιμετωπίζουμε κάθε τραγούδι ξεχωριστά στην ουσία δεν υπάρχει δίλημμα. Εάν όμως χειριστούμε κάθε τραγούδι σε σχέση με τα υπόλοιπα και θεωρήσουμε ότι όλα ανήκουν σε μία συγκεκριμένη νοοτροπία και κουλτούρα επιβάλλεται η χρησιμοποίηση του νόμου της σχετικότητας. Έτσι έχοντας ακούσει πολλά κομμάτια γνωρίζουμε το εύρος της ταχύτητας όλων των κομματιών στη ρεμπέτικη μουσική και μπορούμε να αντιληφθούμε τη σχετικότητα τους. Έτσι δεν θα έχει νόημα αν ορίσουμε σε ένα κομμάτι ταχύτητα 1/4=120 και σε άλλο1/4=60. Αν το πρώτο είναι τέταρτο το δεύτερο θα είναι όγδοο. Επίσης στα γρήγορα κομμάτια αν ορίσουμε ένα χτύπο ως τέταρτο και υπάρχουν τραγούδια με τη μισή ταχύτητα ή και ακόμα πιο αργά θα υπάρξει δυσκολία καταγραφής και πρακτική αλλά και ουσιαστική. Δυστυχώς εδώ η κατηγοριοποίηση σύμφωνα με το προαναφερθέν σκεπτικό μπορεί να γίνει μόνο στην πράξη, όμως κάποιος μπορεί να αναγνωρίσει τον παρονομαστή με σύγκριση με προηγούμενα κομμάτια που έχουν παρεμφερή ταχύτητα.
Για όλους τους παραπάνω λόγους το μέτρο του τραγουδιού έστω κι αν δεν προσφέρει πρακτική χρησιμότητα στη γραφή μίας παρτιτούρας είναι πιο σωστό για λόγους ουσίας να ταυτίζεται με το μέτρο του ρυθμού. Οι παρτιτούρες θα ήταν καλύτερο να φωτογραφίζουν το μέτρο του ρυθμού και όχι να το απλοποιούν για πρακτικούς λόγους. Όπου αυτό είναι δύσκολο ή μη πρακτικό μπορούμε να γράφουμε στην παρτιτούρα το ρυθμό – χορό με το ακριβές μέτρο του και να γράφουμε το τραγούδι με όποιο μέτρο μας βολεύει. Το θέμα αυτό αναπτύσεται και μέσα στην ανάλυση των ρυθμών.
Στα επόμενα απλά άλλαξα τον αριθμό για να είναι σωστή η σειρά.
Αυτή είναι η τελευταία ενότητα του Α' Μέρους - Θεωρία
12.Απλοποίηση
Του μέτρου - κλάσματος
Η κλασική μουσική βάσει της οποίας γίνονται οι αναλύσεις των συστατικών μερών της μουσικής σε πολλές περιπτώσεις επειδή δε συνοδεύεται από χορό δεν έχει ρυθμό παρά μόνο μέτρο. Στα ρεμπέτικα τραγούδια και στην παραδοσιακή μουσική τα ρυθμικά όργανα παίζουν επαναλαμβάνοντας ένα συγκεκριμένο ρυθμικό μοτίβο και τα σολιστικά εμπλουτίζουν με μελωδίες βασισμένες στο ρυθμό. Έτσι είναι σημαντικό για να αποδώσουμε παικτικά ένα ρυθμό να γνωρίζουμε πόσους χτύπους έχει και ποιες είναι οι δυνατές θέσεις. Αυτό γίνεται βάσει της μελωδίας και των στίχων και πιο συγκεκριμένα ανάλογα με το σε πόσα μέτρα ολοκληρώνεται μία μελωδική φράση και μία φράση με νόημα στα λόγια. Αντίθετα στην κλασική μουσική που δεν συνοδεύεται από χορό το μέτρο εκφράζει μόνο τις αξίες που διάλεξε ο συνθέτης να συμπεριλάβει ανάμεσα σε δύο διαστολές και για λόγους ευκολίας γίνονται απλοποιήσεις των μετρικών κλασμάτων μέχρι τη μικρότερη δυνατή υποδιαίρεση. Η νοοτροπία αυτή έχει περάσει και στην ελληνική μουσική ιδιαίτερα στις παρτιτούρες.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι αν ένα κομμάτι έχει ρυθμό που να αποτελείται από 8 χτύπους όγδοων, δηλαδή έχει μέτρο 8/8, με την απλοποίηση θα γραφτεί ως 4/4. Αυτό δεν αποτελεί λάθος μετρικά. Αν όμως το κομμάτι αυτό είναι γραμμένο για να χορεύεται ως πχ. Χασάπικος τότε αν το αντιμετωπίσουμε ως 4/4 σημαίνει ότι τα ρυθμικά όργανα και δη η κιθάρα θα πρέπει να παίξει 4 χτύπους αξίας ενός τετάρτου ο καθένας, ενώ ο Χασάπικος έχει 8 χτύπους (βλ. Χασάπικο). Αν δεν εξετάσουμε το ρυθμό και κάνουμε ανάλυση μόνο ως προς το μέτρο δεν υφίσταται ο παραπάνω προβληματισμός.
Ανταποκρίνεται περισσότερο το μέτρο 18/16 σε ένα παλιό ζεϊμπέκικο παρά το 9/8, αφού το πρώτο φανερώνει πως οι καθορισμένοι και γνωστοί χτύποι είναι περισσότεροι των 9 (και δη 11) και ότι κάποιοι από αυτός έχουν μικρότερες αξίες από τους υπόλοιπους (βλ Παλιός Ζεϊμπέκικος). Υπενθυμίζω ότι οι ρυθμοί ηχητικά είναι γνωστοί και εδώ πραγματοποιείται η προσέγγιση καταγραφής και σωστής αποτύπωσής τους
Τέλος δε θα ήταν δόκιμο να απλοποιήσουμε έναν τσάμικο με μέτρο 6/8 σε μέτρο 3/4 πχ.Vals (βλ. Πώς βρίσκουμε το μέτρο).
Οι απλοποιήσεις του κλάσματος - μέτρου βάσει της κλασικής θεωρίας γίνονται με τη διαδικασία εύρεσης του μισού που περιγράφτηκε παραπάνω μέχρι του σημείου όπου το κλάσμα να αποτελείται από ακέραιους αριθμούς και ο παρονομαστής να είναι τουλάχιστον 2 (στα ρεμπέτικα και όχι μόνο είναι τουλάχιστον 4)
Οι απλοποιήσεις όλου του κλάσματος μέχρι του σημείου που καταλήγουν σε ένα ισοδύναμο κλάσμα παρόλο που δεν είναι σωστές, προκαλούν τη μικρότερη δυνατή σύγχυση σε σχέση τουλάχιστον με τις απλοποιήσεις του αριθμητή ή του παρονομαστή.
Του Αριθμητή
Στις περιπτώσεις όπου ο αριθμητής είναι ζυγός αριθμός τίθεται το ερώτημα αν είναι σωστό να γίνει απλοποίηση του αριθμητή. Για παράδειγμα ένα αργό τσάμικο με μέτρο 6/4 μπορεί να μετρηθεί και να γραφτεί ως 6/4 ή ως 3/4 που επαναλαμβάνεται ανά δύο μέτρα; Μπορεί, αλλά δεν είναι σωστό να απλοποιηθεί ο αριθμητής, διότι το μέτρο που θα προκύψει δεν θα υποδηλώνει όλους τους χτύπους του ρυθμού και ίσως να παραπέμπει σε άλλο ρυθμό χορό πχ. εδώ vals. Άλλο παράδειγμα αποτελεί το Αράπικο Τσιφτετέλι (ή Bolero), το οποίο ως μέτρο ολοκληρώνεται στα 8/8. Θα μπορούσε να γραφτεί και σε παρτιτούρα και ως 4/8 ή 2/4, αλλά θα άλλαζε ο χαρακτήρας του και δεν θα ήταν ο ίδιος ρυθμός (βλ. Αράπικο Τσιφτετέλι).
Ακραίο παράδειγμα, το οποίο όμως έχει τη δυνατότητα κάποιος να κάνει βάσει της δυτικής θεωρίας και των δυνατοτήτων απλοποίησης στις παρτιτούρες αποτελεί η αποτύπωση ενός εννιάσημου ρυθμού στην παρτιτούρα (πχ. Παλιός Ζεϊμπέκικος ή Καρσιλαμάς) με μέτρο 3/4 ή 3/8 . Εφόσον οι απλοποιήσεις γίνουν δεκτές γενικότερα δεν υπάρχει επιχείρημα εναντίον οποιασδήποτε απλοποίησης προς χάρη της ευκολίας ανάγνωσης και κατανόησης της παρτιτούρας.
Του Παρονομαστή
Εφόσον έχουμε ένα μέτρο με συγκεκριμένο αριθμητή, το πρόβλημα είναι να προσδιοριστεί ο παρονομαστής, δηλαδή τέταρτα ή όγδοα. Εδώ το πρόβλημα αφορά στην ταχύτητα του κομματιού και ως ενδεικτικό παράδειγμα θα αναφέρω το δίλημμα που προκύπτει τις περισσότερες φορές:
Τέταρτα (/4) ή όγδοα (/8): Εάν αντιμετωπίζουμε κάθε τραγούδι ξεχωριστά στην ουσία δεν υπάρχει δίλημμα. Εάν όμως χειριστούμε κάθε τραγούδι σε σχέση με τα υπόλοιπα και θεωρήσουμε ότι όλα ανήκουν σε μία συγκεκριμένη νοοτροπία και κουλτούρα επιβάλλεται η χρησιμοποίηση του νόμου της σχετικότητας. Έτσι έχοντας ακούσει πολλά κομμάτια γνωρίζουμε το εύρος της ταχύτητας όλων των κομματιών στη ρεμπέτικη μουσική και μπορούμε να αντιληφθούμε τη σχετικότητα τους. Έτσι δεν θα έχει νόημα αν ορίσουμε σε ένα κομμάτι ταχύτητα 1/4=120 και σε άλλο1/4=60. Αν το πρώτο είναι τέταρτο το δεύτερο θα είναι όγδοο. Επίσης στα γρήγορα κομμάτια αν ορίσουμε ένα χτύπο ως τέταρτο και υπάρχουν τραγούδια με τη μισή ταχύτητα ή και ακόμα πιο αργά θα υπάρξει δυσκολία καταγραφής και πρακτική αλλά και ουσιαστική. Δυστυχώς εδώ η κατηγοριοποίηση σύμφωνα με το προαναφερθέν σκεπτικό μπορεί να γίνει μόνο στην πράξη, όμως κάποιος μπορεί να αναγνωρίσει τον παρονομαστή με σύγκριση με προηγούμενα κομμάτια που έχουν παρεμφερή ταχύτητα.
Για όλους τους παραπάνω λόγους το μέτρο του τραγουδιού έστω κι αν δεν προσφέρει πρακτική χρησιμότητα στη γραφή μίας παρτιτούρας είναι πιο σωστό για λόγους ουσίας να ταυτίζεται με το μέτρο του ρυθμού. Οι παρτιτούρες θα ήταν καλύτερο να φωτογραφίζουν το μέτρο του ρυθμού και όχι να το απλοποιούν για πρακτικούς λόγους. Όπου αυτό είναι δύσκολο ή μη πρακτικό μπορούμε να γράφουμε στην παρτιτούρα το ρυθμό – χορό με το ακριβές μέτρο του και να γράφουμε το τραγούδι με όποιο μέτρο μας βολεύει. Το θέμα αυτό αναπτύσεται και μέσα στην ανάλυση των ρυθμών.
-
Νίκος Τριήρης
- More than 150 posts user.
- Δημοσιεύσεις: 286
- Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
- Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός
Β' ΜΕΡΟΣ - ΡΥΘΜΟΙ
1. (ΧΑΣΑΠΟ)ΣΕΡΒΙΚΟΣ:
Αποτελείται από συνεχόμενους ισάξιους χτύπους και αποτελείται από το μετρικό σχήμα 2, δηλαδή έχει ως μικρότερη υποδιαίρεση δύο ισάξιους χτύπους, όπου ο πρώτος είναι ισχυρός (dum) και ο δεύτερος ασθενής (tek). Σε περίπτωση που παρατηρήσουμε την ακριβώς αντίθετη δομή δηλαδή πρώτα tek και μετά dum θα έχουμε αντιχρονισμό, σύνηθες φαινόμενο σε άλλα μουσικά είδη όπως η reggae.
Παρατηρώντας τα τραγούδια με αυτό το ρυθμό διαπιστώνουμε ότι στην πλειοψηφία τους είτε γρήγορα είτε αργά ολοκληρώνουν ένα αυτοτελές νόημα στους στίχους, μία αυτοτελή μουσική φράση και το βασικό βήμα στο χορό σε οχτώ χρόνους – χτύπους. Επομένως σε τέσσερις φορές με δύο χτυπήματα κάθε φορά με την εξής δυναμική (dum, tek) και διάταξη:
.1ο......2ο....
dum....tek....
Στα γρήγορα κομμάτια οι χρόνοι αυτοί αποτελούν δέκατα έκτα και στα αργά όγδοα. Φυσικά στην παρτιτούρα με κατάλληλο ορισμό ταχύτητας αξίας παρονομαστή του μέτρου έχουμε τη δυνατότητα να τα γράψουμε με οποιαδήποτε δύναμη του 2, δηλαδή δεύτερα, τέταρτα, όγδοα, δέκατα έκτα κλπ.
Εφόσον από σφαιρική παρατήρηση όλων (όσο γίνεται περισσότερων) των ρεμπέτικων τραγουδιών
1. Το πιο αργό τραγούδι δεν είναι πάνω από δύο φορές πιο αργό από το πιο γρήγορο και
2. Ενδιάμεσα υπάρχουν τραγουδια με διάφορες ταχύτητες των οχτώ χτύπων μοιρασμένες γύρω από δύο ταχύτητες, όπου η μία είναι η μισή της άλλης (συνεπάγεται ότι η άλλη είναι η διπλάσια της πρώτης)
μπορούμε να πούμε ότι διαλέγουμε για τα αργά να είναι όγδοα και για τα γρήγορα δέκατα έκτα.
Η επιλογή δικαιολογείται βάσει συνολικής αντιμετώπισης, αλλά και από μόνη της.
Θα μπορούσαμε να διαλέξουμε και άλλες αξίες με διαφορά διπλάσιου όπως τέταρτα και όγδοα. Αυτό θα είχε ως συνέπεια να αλλάξει ο παρονομαστής σε όλους τους ρυθμούς πχ. Χασάπικος 8/4, Χασαποσέρβικος 8/8, Παλιό Ζεϊμπέκικο 9/4. Εαν κάποιος συμφωνεί ότι ο Χασάπικος έχει μέτρο 8/4 μπορεί να δεχτεί όλα τα νέα μέτρα που θα προκύψουν για τους ρυθμούς.
Εαν διαλέξουμε ζεύγη μικρότερων αξιών, όπως δέκατα έκτα και τριακοστά δεύτερα δεν έχει νόημα, διότι δεν προσφέρουν κάτι περισσότερο στην ανάλυση, αντίθετα δυσκολέυουν τον αναγνώστη μίας παρτιτούρας ή ένα χορευτή και προκαλούν σύγχυση σε άλλους ρυθμούς.
Έτσι όταν έχουμε 8/8 έχουμε Χασάπικο (βλ. Χασάπικος) και όταν έχουμε 8/16 έχουμε (Χασαπο)σέρβικο, δηλαδή τέσσερις ομάδες των 2 χτύπων, όπου κάθε χτύπος έχει αξία 1/16.
1ο.......2ο.......3ο.......4ο.......5ο.......6ο.......7ο......8ο....... (δέκατα έκτα)
dum....tek.....dum…...tek…....dum…...tek…...dum....tek......
Τα 8/16 είναι η πιο ακριβής αποτύπωση των χτύπων του ρυθμού, διότι ορίζουν ακριβώς ότι ο ρυθμός έχει οχτώ χτύπους με αξία 1/16 ο καθένας. Στις παρτιτούρες τον συναντάμε ως 2/4, μέτρο που είναι ισάξιο (8/16=4/8=2/4) αλλά δεν αποτελεί πιστή απεικόνιση του ρυθμού και προτιμάται για λόγους ευκολίας στη γραφή και στην κατανόηση της παρτιτούρας. Πρόκειται περί απλοποίησης ολόκληρου του κλάσματος.
Ο Χασαποσέρβικος αποτελεί στην ουσία ως ηχητικό αποτέλεσμα έναν Χασάπικο δύο φορές πιο γρήγορο, λόγω ρυθμκής δομής και φαίνεται αρκετές φορές ότι ολοκληρώνεται στα λόγια ή / και στη μελωδία ανά δύο μέτρα δηλαδή 8/16 + 8/16 = 16/16. Αυτό έγκειται στο χειρισμό της μελωδίας και των στίχων από το συνθέτη και ίσως να ήταν σωστό να πούμε ότι έχουμε δύο είδη Χασαποσέρβικου, δηλαδή ένα 8/16 και ένα 16/16. Τα 16/16 είναι ισάξια με τα 8/8 του Χασάπικου, όπου κάθε όγδοο παίζεται ως δύο δέκατα έκτα. Επειδή ενδέχεται αυτό να μπερδεύει μπορούμε να πούμε ότι το άκουσμα του γρήγορου και μάλιστα ακριβώς δύο φορές πιο γρήγορου παιξίματος των ρυθμικών οργάνων (πχ. κιθάρα) αρκεί για να χαρακτηριστεί ο ρυθμός ως Χασαποσέρβικος. Ο παρονομαστής του μέτρου του ρυθμού κάνει τη διαφορά. Ο Χασάπικος δεν παίζεται σε καμία περίπτωση με πάνω από 8 χτύπους. Έτσι τα 16/16 αποτελούν δύο μέτρα Χασαποσέρβικου. Κάθε Χασάπικος μπορεί να παιχτεί ως Χασαποσέρβικος και το αντίστροφο με τα κατάλληλα χτυπήματα.
Το ότι το “κανονικό” μέτρο είναι 8/16 και όχι 16/16 φαίνεται σε ορισμένα τραγούδια από το γεγονός ότι όπου οι συλλαβές των στίχων δεν επαρκούν για να γεμίσουν ένα μέτρο παίζεται το υπόλοιπο μέρος με όργανα (ρυθμό ή γεμίσματα) για το σκοπό αυτό. Στα Χασάπικα που η πρώτη δυνατή ολοκλήρωση έρχεται σε δύο μέτρα Χασαποσέρβικου (8/8=16/16)αυτό γίνεται συνήθως μόνο στο τέλος του μέτρου για να συμπληρωθούν οι 8 χτύποι και όχι στη μέση για να συμπληρωθούν οι 4 πχ.. Όπου dum – tek παίζουν όργανα:
1o...2o..3o..4o..5o...6o….7o…...8o...1o....2o..3o...4o..5o...6o….7o…....8o…(/16)
Ξη.-..η...με.-.ε...ρώ.-.νει.dum.-.teκ..και.-..αι..βρα.-α...διά.-ζει...dum.-.tek .
.d..-..t…..d..-.t…..d...-..t……d..-…..t…....d..-..t….d..-..t…...d.-…t…....d….-...t….
2 μέτρα Χασαποσέρβικου, d=dum, t=tek
Στον Χασάπικο θα βρούμε το αντίστοιχο dum-tek για να συπληρωθεί το μέτρο μόνο στο τέλος και όχι στη μέση. Η αναλογία μετρικά είναι: dum (1/8) του Χασάπικου = dum (1/16)-tek (1/16) του Χασαποσέρβικου, πχ.
1ο..2ο..3ο..4ο..5ο..6ο..7ο...8ο.....1ο..2ο..3ο..4ο..5ο..6ο..7ο..8ο (/8)
Είμ..α...θώ..ος...το..φω.νά.ζω-και..το..δι....α...λα..λώ...t....d....t..
.d...t.....d....t....d.....t....d.....t.......d...t.....d....t.....d....t....d...t..
2 μέτρα Χασάπικο, όπου d=dum, t=tek οι χτύποι της κιθάρας.
Αν παρόλα αυτά συναντήσουμε τραγούδι με ρυθμό Χασαποσέρβικο και παρατηρήσουμε ότι οι μελωδίες και οι στίχοι ολοκληρώνονται ανά δύο μέτρα, τότε είναι πιο σωστό να πούμε ότι ο ρυθμός είναι Χασαποσέρβικος ανά δύο μέτρα και έχει μέτρο 8/16 + 8/16 = 16/16. Στην ουσία πρόκειται περί Χασαποσέρβικου με δομή Χασάπικου ή περί Χασάπικου με παίξιμο Χασαποσέρβικου.
Όπως συμβαίνει σε όλους τους δίσημους για να βρούμε τον ίδιο ρυθμό αργό και γρήγορο παίρνουμε το γρήγορο και διαιρούμε τον παρονομαστή επί 2 ή στον αργό πολλαπλασιάζουμε τον παρονομαστή επί 2 Έτσι έχουμε Χασάπικο 8/8 άρα Χασαποσέρβικο 8/(8*2) = 8/16 ή Χασαποσέρβικο 8/16 άρα Χασάπικο 8/(16/2) = 8/8. Η διαφορά σε σχέση με τους άλλους δίσημους είναι ότι εδώ έχουμε εντελώς διαφορετικούς χορούς και όχι παραλλαγή για αργό ή γρήγορο.
Στους ρυθμούς που φτιάχνονται μόνο από μετρικά σχήματα συμπίπτουν πάντα οι χτύποι δύο μέτρων Γρήγορου ρυθμού (εδώ Χασαποσέρβικος) με τους χτύπους ενός μέτρου Αργού ρυθμού (εδώ Χασάπικος), διότι είναι συνεχόμενοι απλά έχουν σε κάποιες θέσεις αντίθετη δυναμική (dum, tek) γι αυτό και είναι δύσκολο ορισμένες φορές να ξεχωρίσει κανείς περί ποίου πρόκειται πχ.
2 μέτρα Χασαποσέρβικου (8/16 + 8/16 = 16/16) (d=dum, t=tek)
..1ο..2ο..3ο..4ο..5ο..6ο..7ο..8ο..9ο..10ο..11ο..12ο..13ο..14ο..15ο..16ο..
...d....t....d....t.....d...t.....d....t....d.....t......d.....t.......d.....t......d......t...
1 μέτρο Χασάπικου 8/8
..1ο........2ο.......3ο........4ο.......5ο..........6ο...........7ο..........8ο...........
.dum......tek......dum.....tek......dum.......tek.........dum.........tek.........
Παρατηρούμε ότι το 2ο, 4ο,6ο και 8ο όγδοο του Χασάπικου συμπίπτει με χτύπο του Χασαποσέρβικου αλλά με αντίθετη δυναμική (dum, tek). Έτσι αποδεικνύεται ότι δεν είναι το ίδιο παρόλο που μοιάζουν. Στους ρυθμούς που αποτελούν αυτούσια ρυθμικά σχήματα ή κατασκευάζονται από συνδυασμό ρυθμικών και μετρικών σχημάτων οι διαφορές είναι μεγαλύτερες και εξάγεται πιο αβίαστα το συμπέρασμα ότι δύο μέτρα ενός Γρήγορου Ρυθμού δεν είναι το ίδιο με ένα μέτρο του ίδιου Αργού Ρυθμού. (το ζήτημα αναλύεται σε κάθε ρυθμό ξεχωριστά)
Η κιθάρα στις ισχυρές θέσεις (dum) χτυπάει κάποιο μπάσο και στις ασθενείς (tek) συνήθως τα καντίνια (τις τρείς κάτω χορδές)
Στα λόγια πολύ συχνά παρατηρείται το φαινόμενο η πρώτη συλλαβή της πρώτης λέξης μίας στροφής να ξεκινάει στο τελευταίο tek του προηγούμενου μέτρου (ή και νωρίτερα) προκειμένου οι συλλαβές που φέρουν τον τόνο των λέξεων να συμπίπτουν με τις ισχυρές θέσεις (dum) πχ.
8ο...1o...2o..3o..4o..5o...6o...7o...8o...1o...2o...3o...4o..5o...6o...7o...8o...(/16)
Κα...τά.-.λα..βα-..τη..γνώ-μη..σου.-και..τι..-.κα..πνό-φου.μά-ρεις....d.....t....
(2 μέτρα Χασαποσέρβικου)
Για τον ίδιο λόγο άλλες φορές ξεκινούν μετά το πρώτο dum πχ.
1o...2o...3o...4o...5o...6o...7o...8o...1o....2o..3o...4o..5o...6o...7o...8o...1ο...(/16)
.d..-.εί...μαι-..παι..δά.-..κι...μά.-.λα...μά.-.και..ζη.-λευ..τό-..tek.dum-tek.dum
(2 μέτρα Χασαποσέρβικου) (κιθάρα, d=dum, t=tek)
Αυτό γίνεται και σε άλλους ρυθμούς, απλά εδώ όπως και στον Χασάπικο συναντάται συχνότερα
Το βασικό βήμα του χορού αποτελείται από 6 γρήγορα βήματα, τα οποία οργανώνονται ανά δύο και το κάθε ένα έχει τη μισή διάρκεια από ένα βήμα Χασάπικου, το οποίο μουσικά αντιστοιχεί σε 1/8. Ο Χασαποσέρβικος είναι ατέρμων κυκλικός ομαδικός χορός και μπορεί να σταματήσει ανά πάσα στιγμή σε οποοιοδήποτε tek και να ξεκινήσει σε οποιοδήποτε dum. Εφόσον ο ρυθμός έχει 8 χτύπους και ο χορός 6 ισόχρονα βήματα το βήμα με το οποίο ξεκινάει ο χορός (το οποίο δεν είναι καθορισμένο) συμπίπτει με το πρώτο dum του ρυθμού την επόμενη από την πρώτη φορά στο ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο του 8 και του 6, δηλαδή κάθε 24 χτύπους που αντιστοιχούν σε 3 μέτρα ρυθμού και 4 κύκλους χορού. Επειδή ξεκινάει και τελειώνει κατά βούληση δεν υπάρχει στην ουσία πρόβλημα συντονισμού.
Στον Χασάπικο είναι τελείως διαφορετικά τα πράγματα.
Ορισμένα παραδείγματα εδώ ενδέχεται να είναι αργά σε σχέση με το μέσο όρο της ταχύτητας των χτύπων ενός Χασαποσέρβικου και γρήγορα σε σχέση με έναν Χασάπικο Το ζήτημα θα ξεκαθαρίσει όταν γίνει καταγραφή αρκετών κομματιών. Αν είναι έτσι αυτά θα συμπεριληφθούν στον Κουλουριώτικο Χασάπικο που αναφέρεται στο κεφάλαιο Χασάπικος.
Παραδείγματα :
Δεν σε θέλω πια (Μη μου λες γιατί ξεχνάω), 1/16 = 216 άρα 1/8 = 108 άρα 1/4 = 54
Τρικαλινή τσαχπίνα (Είμαι παιδάκι μάλαμα και ζηλευτό) 1/16 = 204 άρα 1/8 = 102 άρα 1/4 = 51
Ο Μπουφετζής (με Παπαϊωάννου) 1/16 = 188 άρα 1/8 = 94 άρα 1/4 = 47
Ο Πασάς (του Χατζηχρήστου) 1/16 = 168 άρα 1/8 = 84 άρα 1/4 = 42
Η Μαρίκα η δασκάλα 1/16 = 200 άρα 1/8 = 100 άρα 1/4 = 50
Μπήκε ο χειμώνας 1/16 = 160 άρα 1/8 = 80 άρα 1/4 = 40
Η Γκαρσόνα 1/16 = 216 άρα 1/8 = 108 άρα 1/4 = 54
Ο πασατεμπάς 1/16 = 160 άρα 1/8 = 80 άρα 1/4= 40
Άμαν Κατερίνα μου 1/16 = 208 άρα 1/8 = 104 άρα 1/4 = 52
Η καπνουλού 1/16 = 168 άρα 1/8 = 84 άρα 1/4 = 42
Η κλωστηρού 1/16=196 άρα 1/8 = 98 άρα 1/4 = 49
Θα συνεχίσω την καταγραφή των ταχυτήτων και άλλων τραγουδιών για να διαπιστώσουμε εάν τελικά υπάρχει ένα εύρος για κάθε αξία προκειμένου να μπορούμε να διαχωρίζουμε τα τέταρτα από τα όγδοα.
Αρχικά παραθέτω αυτά ως παραδείγματα τα οποία λόγω ρυθμικής δομής πρέπει να συσχετιστούν με τον Χασάπικο, που είναι και ο επόμενος προς δημοσίευση ρυθμός.
1. (ΧΑΣΑΠΟ)ΣΕΡΒΙΚΟΣ:
Αποτελείται από συνεχόμενους ισάξιους χτύπους και αποτελείται από το μετρικό σχήμα 2, δηλαδή έχει ως μικρότερη υποδιαίρεση δύο ισάξιους χτύπους, όπου ο πρώτος είναι ισχυρός (dum) και ο δεύτερος ασθενής (tek). Σε περίπτωση που παρατηρήσουμε την ακριβώς αντίθετη δομή δηλαδή πρώτα tek και μετά dum θα έχουμε αντιχρονισμό, σύνηθες φαινόμενο σε άλλα μουσικά είδη όπως η reggae.
Παρατηρώντας τα τραγούδια με αυτό το ρυθμό διαπιστώνουμε ότι στην πλειοψηφία τους είτε γρήγορα είτε αργά ολοκληρώνουν ένα αυτοτελές νόημα στους στίχους, μία αυτοτελή μουσική φράση και το βασικό βήμα στο χορό σε οχτώ χρόνους – χτύπους. Επομένως σε τέσσερις φορές με δύο χτυπήματα κάθε φορά με την εξής δυναμική (dum, tek) και διάταξη:
.1ο......2ο....
dum....tek....
Στα γρήγορα κομμάτια οι χρόνοι αυτοί αποτελούν δέκατα έκτα και στα αργά όγδοα. Φυσικά στην παρτιτούρα με κατάλληλο ορισμό ταχύτητας αξίας παρονομαστή του μέτρου έχουμε τη δυνατότητα να τα γράψουμε με οποιαδήποτε δύναμη του 2, δηλαδή δεύτερα, τέταρτα, όγδοα, δέκατα έκτα κλπ.
Εφόσον από σφαιρική παρατήρηση όλων (όσο γίνεται περισσότερων) των ρεμπέτικων τραγουδιών
1. Το πιο αργό τραγούδι δεν είναι πάνω από δύο φορές πιο αργό από το πιο γρήγορο και
2. Ενδιάμεσα υπάρχουν τραγουδια με διάφορες ταχύτητες των οχτώ χτύπων μοιρασμένες γύρω από δύο ταχύτητες, όπου η μία είναι η μισή της άλλης (συνεπάγεται ότι η άλλη είναι η διπλάσια της πρώτης)
μπορούμε να πούμε ότι διαλέγουμε για τα αργά να είναι όγδοα και για τα γρήγορα δέκατα έκτα.
Η επιλογή δικαιολογείται βάσει συνολικής αντιμετώπισης, αλλά και από μόνη της.
Θα μπορούσαμε να διαλέξουμε και άλλες αξίες με διαφορά διπλάσιου όπως τέταρτα και όγδοα. Αυτό θα είχε ως συνέπεια να αλλάξει ο παρονομαστής σε όλους τους ρυθμούς πχ. Χασάπικος 8/4, Χασαποσέρβικος 8/8, Παλιό Ζεϊμπέκικο 9/4. Εαν κάποιος συμφωνεί ότι ο Χασάπικος έχει μέτρο 8/4 μπορεί να δεχτεί όλα τα νέα μέτρα που θα προκύψουν για τους ρυθμούς.
Εαν διαλέξουμε ζεύγη μικρότερων αξιών, όπως δέκατα έκτα και τριακοστά δεύτερα δεν έχει νόημα, διότι δεν προσφέρουν κάτι περισσότερο στην ανάλυση, αντίθετα δυσκολέυουν τον αναγνώστη μίας παρτιτούρας ή ένα χορευτή και προκαλούν σύγχυση σε άλλους ρυθμούς.
Έτσι όταν έχουμε 8/8 έχουμε Χασάπικο (βλ. Χασάπικος) και όταν έχουμε 8/16 έχουμε (Χασαπο)σέρβικο, δηλαδή τέσσερις ομάδες των 2 χτύπων, όπου κάθε χτύπος έχει αξία 1/16.
1ο.......2ο.......3ο.......4ο.......5ο.......6ο.......7ο......8ο....... (δέκατα έκτα)
dum....tek.....dum…...tek…....dum…...tek…...dum....tek......
Τα 8/16 είναι η πιο ακριβής αποτύπωση των χτύπων του ρυθμού, διότι ορίζουν ακριβώς ότι ο ρυθμός έχει οχτώ χτύπους με αξία 1/16 ο καθένας. Στις παρτιτούρες τον συναντάμε ως 2/4, μέτρο που είναι ισάξιο (8/16=4/8=2/4) αλλά δεν αποτελεί πιστή απεικόνιση του ρυθμού και προτιμάται για λόγους ευκολίας στη γραφή και στην κατανόηση της παρτιτούρας. Πρόκειται περί απλοποίησης ολόκληρου του κλάσματος.
Ο Χασαποσέρβικος αποτελεί στην ουσία ως ηχητικό αποτέλεσμα έναν Χασάπικο δύο φορές πιο γρήγορο, λόγω ρυθμκής δομής και φαίνεται αρκετές φορές ότι ολοκληρώνεται στα λόγια ή / και στη μελωδία ανά δύο μέτρα δηλαδή 8/16 + 8/16 = 16/16. Αυτό έγκειται στο χειρισμό της μελωδίας και των στίχων από το συνθέτη και ίσως να ήταν σωστό να πούμε ότι έχουμε δύο είδη Χασαποσέρβικου, δηλαδή ένα 8/16 και ένα 16/16. Τα 16/16 είναι ισάξια με τα 8/8 του Χασάπικου, όπου κάθε όγδοο παίζεται ως δύο δέκατα έκτα. Επειδή ενδέχεται αυτό να μπερδεύει μπορούμε να πούμε ότι το άκουσμα του γρήγορου και μάλιστα ακριβώς δύο φορές πιο γρήγορου παιξίματος των ρυθμικών οργάνων (πχ. κιθάρα) αρκεί για να χαρακτηριστεί ο ρυθμός ως Χασαποσέρβικος. Ο παρονομαστής του μέτρου του ρυθμού κάνει τη διαφορά. Ο Χασάπικος δεν παίζεται σε καμία περίπτωση με πάνω από 8 χτύπους. Έτσι τα 16/16 αποτελούν δύο μέτρα Χασαποσέρβικου. Κάθε Χασάπικος μπορεί να παιχτεί ως Χασαποσέρβικος και το αντίστροφο με τα κατάλληλα χτυπήματα.
Το ότι το “κανονικό” μέτρο είναι 8/16 και όχι 16/16 φαίνεται σε ορισμένα τραγούδια από το γεγονός ότι όπου οι συλλαβές των στίχων δεν επαρκούν για να γεμίσουν ένα μέτρο παίζεται το υπόλοιπο μέρος με όργανα (ρυθμό ή γεμίσματα) για το σκοπό αυτό. Στα Χασάπικα που η πρώτη δυνατή ολοκλήρωση έρχεται σε δύο μέτρα Χασαποσέρβικου (8/8=16/16)αυτό γίνεται συνήθως μόνο στο τέλος του μέτρου για να συμπληρωθούν οι 8 χτύποι και όχι στη μέση για να συμπληρωθούν οι 4 πχ.. Όπου dum – tek παίζουν όργανα:
1o...2o..3o..4o..5o...6o….7o…...8o...1o....2o..3o...4o..5o...6o….7o…....8o…(/16)
Ξη.-..η...με.-.ε...ρώ.-.νει.dum.-.teκ..και.-..αι..βρα.-α...διά.-ζει...dum.-.tek .
.d..-..t…..d..-.t…..d...-..t……d..-…..t…....d..-..t….d..-..t…...d.-…t…....d….-...t….
2 μέτρα Χασαποσέρβικου, d=dum, t=tek
Στον Χασάπικο θα βρούμε το αντίστοιχο dum-tek για να συπληρωθεί το μέτρο μόνο στο τέλος και όχι στη μέση. Η αναλογία μετρικά είναι: dum (1/8) του Χασάπικου = dum (1/16)-tek (1/16) του Χασαποσέρβικου, πχ.
1ο..2ο..3ο..4ο..5ο..6ο..7ο...8ο.....1ο..2ο..3ο..4ο..5ο..6ο..7ο..8ο (/8)
Είμ..α...θώ..ος...το..φω.νά.ζω-και..το..δι....α...λα..λώ...t....d....t..
.d...t.....d....t....d.....t....d.....t.......d...t.....d....t.....d....t....d...t..
2 μέτρα Χασάπικο, όπου d=dum, t=tek οι χτύποι της κιθάρας.
Αν παρόλα αυτά συναντήσουμε τραγούδι με ρυθμό Χασαποσέρβικο και παρατηρήσουμε ότι οι μελωδίες και οι στίχοι ολοκληρώνονται ανά δύο μέτρα, τότε είναι πιο σωστό να πούμε ότι ο ρυθμός είναι Χασαποσέρβικος ανά δύο μέτρα και έχει μέτρο 8/16 + 8/16 = 16/16. Στην ουσία πρόκειται περί Χασαποσέρβικου με δομή Χασάπικου ή περί Χασάπικου με παίξιμο Χασαποσέρβικου.
Όπως συμβαίνει σε όλους τους δίσημους για να βρούμε τον ίδιο ρυθμό αργό και γρήγορο παίρνουμε το γρήγορο και διαιρούμε τον παρονομαστή επί 2 ή στον αργό πολλαπλασιάζουμε τον παρονομαστή επί 2 Έτσι έχουμε Χασάπικο 8/8 άρα Χασαποσέρβικο 8/(8*2) = 8/16 ή Χασαποσέρβικο 8/16 άρα Χασάπικο 8/(16/2) = 8/8. Η διαφορά σε σχέση με τους άλλους δίσημους είναι ότι εδώ έχουμε εντελώς διαφορετικούς χορούς και όχι παραλλαγή για αργό ή γρήγορο.
Στους ρυθμούς που φτιάχνονται μόνο από μετρικά σχήματα συμπίπτουν πάντα οι χτύποι δύο μέτρων Γρήγορου ρυθμού (εδώ Χασαποσέρβικος) με τους χτύπους ενός μέτρου Αργού ρυθμού (εδώ Χασάπικος), διότι είναι συνεχόμενοι απλά έχουν σε κάποιες θέσεις αντίθετη δυναμική (dum, tek) γι αυτό και είναι δύσκολο ορισμένες φορές να ξεχωρίσει κανείς περί ποίου πρόκειται πχ.
2 μέτρα Χασαποσέρβικου (8/16 + 8/16 = 16/16) (d=dum, t=tek)
..1ο..2ο..3ο..4ο..5ο..6ο..7ο..8ο..9ο..10ο..11ο..12ο..13ο..14ο..15ο..16ο..
...d....t....d....t.....d...t.....d....t....d.....t......d.....t.......d.....t......d......t...
1 μέτρο Χασάπικου 8/8
..1ο........2ο.......3ο........4ο.......5ο..........6ο...........7ο..........8ο...........
.dum......tek......dum.....tek......dum.......tek.........dum.........tek.........
Παρατηρούμε ότι το 2ο, 4ο,6ο και 8ο όγδοο του Χασάπικου συμπίπτει με χτύπο του Χασαποσέρβικου αλλά με αντίθετη δυναμική (dum, tek). Έτσι αποδεικνύεται ότι δεν είναι το ίδιο παρόλο που μοιάζουν. Στους ρυθμούς που αποτελούν αυτούσια ρυθμικά σχήματα ή κατασκευάζονται από συνδυασμό ρυθμικών και μετρικών σχημάτων οι διαφορές είναι μεγαλύτερες και εξάγεται πιο αβίαστα το συμπέρασμα ότι δύο μέτρα ενός Γρήγορου Ρυθμού δεν είναι το ίδιο με ένα μέτρο του ίδιου Αργού Ρυθμού. (το ζήτημα αναλύεται σε κάθε ρυθμό ξεχωριστά)
Η κιθάρα στις ισχυρές θέσεις (dum) χτυπάει κάποιο μπάσο και στις ασθενείς (tek) συνήθως τα καντίνια (τις τρείς κάτω χορδές)
Στα λόγια πολύ συχνά παρατηρείται το φαινόμενο η πρώτη συλλαβή της πρώτης λέξης μίας στροφής να ξεκινάει στο τελευταίο tek του προηγούμενου μέτρου (ή και νωρίτερα) προκειμένου οι συλλαβές που φέρουν τον τόνο των λέξεων να συμπίπτουν με τις ισχυρές θέσεις (dum) πχ.
8ο...1o...2o..3o..4o..5o...6o...7o...8o...1o...2o...3o...4o..5o...6o...7o...8o...(/16)
Κα...τά.-.λα..βα-..τη..γνώ-μη..σου.-και..τι..-.κα..πνό-φου.μά-ρεις....d.....t....
(2 μέτρα Χασαποσέρβικου)
Για τον ίδιο λόγο άλλες φορές ξεκινούν μετά το πρώτο dum πχ.
1o...2o...3o...4o...5o...6o...7o...8o...1o....2o..3o...4o..5o...6o...7o...8o...1ο...(/16)
.d..-.εί...μαι-..παι..δά.-..κι...μά.-.λα...μά.-.και..ζη.-λευ..τό-..tek.dum-tek.dum
(2 μέτρα Χασαποσέρβικου) (κιθάρα, d=dum, t=tek)
Αυτό γίνεται και σε άλλους ρυθμούς, απλά εδώ όπως και στον Χασάπικο συναντάται συχνότερα
Το βασικό βήμα του χορού αποτελείται από 6 γρήγορα βήματα, τα οποία οργανώνονται ανά δύο και το κάθε ένα έχει τη μισή διάρκεια από ένα βήμα Χασάπικου, το οποίο μουσικά αντιστοιχεί σε 1/8. Ο Χασαποσέρβικος είναι ατέρμων κυκλικός ομαδικός χορός και μπορεί να σταματήσει ανά πάσα στιγμή σε οποοιοδήποτε tek και να ξεκινήσει σε οποιοδήποτε dum. Εφόσον ο ρυθμός έχει 8 χτύπους και ο χορός 6 ισόχρονα βήματα το βήμα με το οποίο ξεκινάει ο χορός (το οποίο δεν είναι καθορισμένο) συμπίπτει με το πρώτο dum του ρυθμού την επόμενη από την πρώτη φορά στο ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο του 8 και του 6, δηλαδή κάθε 24 χτύπους που αντιστοιχούν σε 3 μέτρα ρυθμού και 4 κύκλους χορού. Επειδή ξεκινάει και τελειώνει κατά βούληση δεν υπάρχει στην ουσία πρόβλημα συντονισμού.
Στον Χασάπικο είναι τελείως διαφορετικά τα πράγματα.
Ορισμένα παραδείγματα εδώ ενδέχεται να είναι αργά σε σχέση με το μέσο όρο της ταχύτητας των χτύπων ενός Χασαποσέρβικου και γρήγορα σε σχέση με έναν Χασάπικο Το ζήτημα θα ξεκαθαρίσει όταν γίνει καταγραφή αρκετών κομματιών. Αν είναι έτσι αυτά θα συμπεριληφθούν στον Κουλουριώτικο Χασάπικο που αναφέρεται στο κεφάλαιο Χασάπικος.
Παραδείγματα :
Δεν σε θέλω πια (Μη μου λες γιατί ξεχνάω), 1/16 = 216 άρα 1/8 = 108 άρα 1/4 = 54
Τρικαλινή τσαχπίνα (Είμαι παιδάκι μάλαμα και ζηλευτό) 1/16 = 204 άρα 1/8 = 102 άρα 1/4 = 51
Ο Μπουφετζής (με Παπαϊωάννου) 1/16 = 188 άρα 1/8 = 94 άρα 1/4 = 47
Ο Πασάς (του Χατζηχρήστου) 1/16 = 168 άρα 1/8 = 84 άρα 1/4 = 42
Η Μαρίκα η δασκάλα 1/16 = 200 άρα 1/8 = 100 άρα 1/4 = 50
Μπήκε ο χειμώνας 1/16 = 160 άρα 1/8 = 80 άρα 1/4 = 40
Η Γκαρσόνα 1/16 = 216 άρα 1/8 = 108 άρα 1/4 = 54
Ο πασατεμπάς 1/16 = 160 άρα 1/8 = 80 άρα 1/4= 40
Άμαν Κατερίνα μου 1/16 = 208 άρα 1/8 = 104 άρα 1/4 = 52
Η καπνουλού 1/16 = 168 άρα 1/8 = 84 άρα 1/4 = 42
Η κλωστηρού 1/16=196 άρα 1/8 = 98 άρα 1/4 = 49
Θα συνεχίσω την καταγραφή των ταχυτήτων και άλλων τραγουδιών για να διαπιστώσουμε εάν τελικά υπάρχει ένα εύρος για κάθε αξία προκειμένου να μπορούμε να διαχωρίζουμε τα τέταρτα από τα όγδοα.
Αρχικά παραθέτω αυτά ως παραδείγματα τα οποία λόγω ρυθμικής δομής πρέπει να συσχετιστούν με τον Χασάπικο, που είναι και ο επόμενος προς δημοσίευση ρυθμός.
-
Νίκος Τριήρης
- More than 150 posts user.
- Δημοσιεύσεις: 286
- Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
- Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός
2.ΧΑΣΑΠΙΚΟΣ:
Αποτελείται από το μετρικό σχήμα 2 με dum (ισχυρή θέση-δυνατό χτύπημα) στο πρώτο χτύπημα και tek (ασθενής θέση-ελαφρό χτύπημα) στο δεύτερο χτύπημα. Οι φράσεις στο Χασάπικο ολοκληρώνονται ανά οχτώ ισάξιους χτύπους με διάρκεια 1/8 ο καθένας (βλ. Χασαποσέρβικος). Επομένως ο Χασάπικος είναι 8/8:
....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... (/8)
...dum..tek..dum..tek..dum..tek...dum..tek...
Μαζί με το Παλιό Ζεϊμπέκικο, το Πεταχτό Ζεϊμπέκικο και το Χασαποσέρβικο καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των ρυθμών στα ρεμπέτικα τραγούδια.
Στις παρτιτούρες συναντάται με μέτρο 4/4 που είναι η ισάξια απλοποίησή του και ως 2/4, που αποτελεί τη μισή, σε σχέση με την κανονική, διάρκεια του ρυθμού και γίνεται για λόγους ευκολίας γραφής και κατανόησης της παρτιτούρας. Πιο ορθό κρίνεται να αναγράφεται σε μία παρτιτούρα ότι πρόκειται περί Χασάπικου ή οποιουδήποτε άλλου ρυθμού και να έχει οποιοδήποτε ισοδύναμο ή απλοποιημένο μέτρο για λόγους ευκολίας.
Το μέτρο 8/8 αποτελεί την πλέον πιστή απεικόνιση του μέτρου του ρυθμού, αφού ορίζει ακριβώς το πλήθος και την αξία των χτυπημάτων.
Τα λόγια μπορεί να ξεκινούν πριν από το πρώτο όγδοο του ρυθμού (dum) ή μετά ώστε να συμπίπτουν οι συλλαβές που φέρουν τον τονισμό των λέξεων με τις ισχυρές θέσεις (dum) (βλ. Χασαποσέρβικος)
Η κιθάρα, όπως και στον Χασαποσέρβικο στις ισχυρές θέσεις παίζει κάποιο μπάσο και στις ασθενείς συνήθως τα καντίνια.
Ο χορός αποτελείται από οχτώ ισάξια βήματα με συγκεκριμένη αρχή και τέλος για το βασικό βήμα. Ανά οχτώ βήματα ξεκινούν και οι παραλλαγές. Κάθε βήμα διαρκεί το διπλάσιο χρόνο από ένα βήμα του Χασαποσέρβικου. Στις περισσότερες ισχυρές θέσεις ο χορευτής πατάει το πόδι στο έδαφος, κλωτσάει, κάνει καθίσματα και γενικότερα δυναμικές κινήσεις και στις ασθενείς θέσεις σηκώνει το πόδι ή σταμάτάει και γενικότερα κάνει πιο υποτονικές κινήσεις
Επομένως ανα οχτώ χτύπους ολοκληρώνεται μία αυτοτελής και με νόημα φράση στα λόγια, στη μελωδία, στα ρυθμικά όργανα και στα βήματα του χορού.
Παραδείγματα:
Ο Αντώνης ο βαρκάρης, 1/8 = 126 άρα 1/4 = 63
Χασάπικο πολίτικο (οργανικό)
Ο χαρμάνης 1/8 = 134 άρα 1/4 = 67
Δεν σε θέλω πια (Τί θέλεις τώρα και ρωτάς)
Ο ισοβίτης 1/8 = 140 άρα 1/4 = 70
Είμαι αθώος 1/8 = 140 άρα 1/4 = 70
Αν μ’ αξιώσει ο θεός 1/8 = 118 άρα 1/4 = 59
Κάθε βράδυ θα σε περιμένω 1/8 = 140 άρα 1/4 = 70
Ανάμεσα από το Χασάπικο και το Χασαποσέρβικο από άποψη ταχύτητας εντάσσεται ο ΓΡΗΓΟΡΟΣ ΧΑΣΑΠΙΚΟΣ ή ΚΟΥΛΟΥΡΙΩΤΙΚΟ(Σ). Πιο γρήγορος από τον Χασάπικο και πιο αργός από τον Χασαποσέρβικο με διαφορετικά βήματα απ’ τον Χασάπικο, με τον οποίο ταιριάζει περισσότερο στη νοοτροπία και με καταγωγή από την Κούλουρη (Σαλαμίνα) Μπορεί να χορευτεί ως Κουλουριώτικος κάθε τραγούδι του οποίου η ταχύτητα δε σε αφήνει να περπατάς, όπως στον Χασάπικο και δεν είναι αρκετά γρήγορος για να χοροπηδάει κανείς, όπως στον Σέρβικο.
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει τα αργά Χασαποσέρβικα ή γρήγορα Χασάπικα και θα εμπλουτιστεί όταν η καταγραφή των Χασαποσέρβικων και των Χασάπικων προχωρήσει σε ικανοποιητικό σημείο.
Ενδεικτικά αναφέρω:
Ίσα ρε σωφεράκι 1/16 = 142 άρα 1/8 = 76 άρα 1/4 = 38. Εάν οι 38 χτύποι το λεπτό είναι πολύ πιο αργοί από τα περισσότερα καταγεγραμμένα τέταρτα και το κομμάτι έχει την τεχνοτροπία του Χασαποσέρβικου μπορεί να χορευτεί ως Κουλουριώτικος.
Το ίδιο θα συμβεί αν βρούμε Χασάπικο με όγδοα αρκετά πιο γρήγορα από τα υπόλοιπα που έχουν καταγραφεί, όπως:
Ο χασάπης 1/8 = 160 1/4 = 80. Οι 80 χτύποι μάλλον είναι αρκετά γρήγοροι σε σχέση με τα υπόλοιπα τραγούδια για να αποτελέσουν τέταρτα. Και αρκετά αργοί για να αποτελέσουν όγδοα. Αν είναι έτσι θα αποδειχτεί στην πορεία
Η καταγραφή συνεχίζεται. Η ταχύτητα που αναγράφω πρώτη είναι η ταχύτητα των χτύπων με τη μικρότερη διάρκεια. Βάσει αυτής διαιρώντας δια δύο βρίσκω κάθε φορά την ταχύτητα της μισής αξίας.
Αποτελείται από το μετρικό σχήμα 2 με dum (ισχυρή θέση-δυνατό χτύπημα) στο πρώτο χτύπημα και tek (ασθενής θέση-ελαφρό χτύπημα) στο δεύτερο χτύπημα. Οι φράσεις στο Χασάπικο ολοκληρώνονται ανά οχτώ ισάξιους χτύπους με διάρκεια 1/8 ο καθένας (βλ. Χασαποσέρβικος). Επομένως ο Χασάπικος είναι 8/8:
....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... (/8)
...dum..tek..dum..tek..dum..tek...dum..tek...
Μαζί με το Παλιό Ζεϊμπέκικο, το Πεταχτό Ζεϊμπέκικο και το Χασαποσέρβικο καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των ρυθμών στα ρεμπέτικα τραγούδια.
Στις παρτιτούρες συναντάται με μέτρο 4/4 που είναι η ισάξια απλοποίησή του και ως 2/4, που αποτελεί τη μισή, σε σχέση με την κανονική, διάρκεια του ρυθμού και γίνεται για λόγους ευκολίας γραφής και κατανόησης της παρτιτούρας. Πιο ορθό κρίνεται να αναγράφεται σε μία παρτιτούρα ότι πρόκειται περί Χασάπικου ή οποιουδήποτε άλλου ρυθμού και να έχει οποιοδήποτε ισοδύναμο ή απλοποιημένο μέτρο για λόγους ευκολίας.
Το μέτρο 8/8 αποτελεί την πλέον πιστή απεικόνιση του μέτρου του ρυθμού, αφού ορίζει ακριβώς το πλήθος και την αξία των χτυπημάτων.
Τα λόγια μπορεί να ξεκινούν πριν από το πρώτο όγδοο του ρυθμού (dum) ή μετά ώστε να συμπίπτουν οι συλλαβές που φέρουν τον τονισμό των λέξεων με τις ισχυρές θέσεις (dum) (βλ. Χασαποσέρβικος)
Η κιθάρα, όπως και στον Χασαποσέρβικο στις ισχυρές θέσεις παίζει κάποιο μπάσο και στις ασθενείς συνήθως τα καντίνια.
Ο χορός αποτελείται από οχτώ ισάξια βήματα με συγκεκριμένη αρχή και τέλος για το βασικό βήμα. Ανά οχτώ βήματα ξεκινούν και οι παραλλαγές. Κάθε βήμα διαρκεί το διπλάσιο χρόνο από ένα βήμα του Χασαποσέρβικου. Στις περισσότερες ισχυρές θέσεις ο χορευτής πατάει το πόδι στο έδαφος, κλωτσάει, κάνει καθίσματα και γενικότερα δυναμικές κινήσεις και στις ασθενείς θέσεις σηκώνει το πόδι ή σταμάτάει και γενικότερα κάνει πιο υποτονικές κινήσεις
Επομένως ανα οχτώ χτύπους ολοκληρώνεται μία αυτοτελής και με νόημα φράση στα λόγια, στη μελωδία, στα ρυθμικά όργανα και στα βήματα του χορού.
Παραδείγματα:
Ο Αντώνης ο βαρκάρης, 1/8 = 126 άρα 1/4 = 63
Χασάπικο πολίτικο (οργανικό)
Ο χαρμάνης 1/8 = 134 άρα 1/4 = 67
Δεν σε θέλω πια (Τί θέλεις τώρα και ρωτάς)
Ο ισοβίτης 1/8 = 140 άρα 1/4 = 70
Είμαι αθώος 1/8 = 140 άρα 1/4 = 70
Αν μ’ αξιώσει ο θεός 1/8 = 118 άρα 1/4 = 59
Κάθε βράδυ θα σε περιμένω 1/8 = 140 άρα 1/4 = 70
Ανάμεσα από το Χασάπικο και το Χασαποσέρβικο από άποψη ταχύτητας εντάσσεται ο ΓΡΗΓΟΡΟΣ ΧΑΣΑΠΙΚΟΣ ή ΚΟΥΛΟΥΡΙΩΤΙΚΟ(Σ). Πιο γρήγορος από τον Χασάπικο και πιο αργός από τον Χασαποσέρβικο με διαφορετικά βήματα απ’ τον Χασάπικο, με τον οποίο ταιριάζει περισσότερο στη νοοτροπία και με καταγωγή από την Κούλουρη (Σαλαμίνα) Μπορεί να χορευτεί ως Κουλουριώτικος κάθε τραγούδι του οποίου η ταχύτητα δε σε αφήνει να περπατάς, όπως στον Χασάπικο και δεν είναι αρκετά γρήγορος για να χοροπηδάει κανείς, όπως στον Σέρβικο.
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει τα αργά Χασαποσέρβικα ή γρήγορα Χασάπικα και θα εμπλουτιστεί όταν η καταγραφή των Χασαποσέρβικων και των Χασάπικων προχωρήσει σε ικανοποιητικό σημείο.
Ενδεικτικά αναφέρω:
Ίσα ρε σωφεράκι 1/16 = 142 άρα 1/8 = 76 άρα 1/4 = 38. Εάν οι 38 χτύποι το λεπτό είναι πολύ πιο αργοί από τα περισσότερα καταγεγραμμένα τέταρτα και το κομμάτι έχει την τεχνοτροπία του Χασαποσέρβικου μπορεί να χορευτεί ως Κουλουριώτικος.
Το ίδιο θα συμβεί αν βρούμε Χασάπικο με όγδοα αρκετά πιο γρήγορα από τα υπόλοιπα που έχουν καταγραφεί, όπως:
Ο χασάπης 1/8 = 160 1/4 = 80. Οι 80 χτύποι μάλλον είναι αρκετά γρήγοροι σε σχέση με τα υπόλοιπα τραγούδια για να αποτελέσουν τέταρτα. Και αρκετά αργοί για να αποτελέσουν όγδοα. Αν είναι έτσι θα αποδειχτεί στην πορεία
Η καταγραφή συνεχίζεται. Η ταχύτητα που αναγράφω πρώτη είναι η ταχύτητα των χτύπων με τη μικρότερη διάρκεια. Βάσει αυτής διαιρώντας δια δύο βρίσκω κάθε φορά την ταχύτητα της μισής αξίας.
-
Νίκος Τριήρης
- More than 150 posts user.
- Δημοσιεύσεις: 286
- Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
- Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός
3. ΤΣΙΦΤΕΤΕΛΙ:
Είναι ρυθμικό σχήμα, δηλαδή δεν αποτελείται από ισόχρονους συνεχόμενους χτύπους και περιλαμβάνει 5 χτύπους με συνολική αξία 8/16 με την εξής διάταξη και δυναμική:
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... (/16)
..dum..tek...........tek..dum.........tek...........
Εαν στις θέσεις 3ο, 6ο και 8ο που δεν υπάρχουν χτύποι βάλουμε παύσεις δέκατου έκτου (ώστε να μην αλλάξει το άθροισμα των συνολικών αξιών) τότε θα έχουμε ένα κοφτό και απότομο ηχητικό αποτέλεσμα. Αν μείνουν κενές αυτο σημαίνει ότι ο 2ος, ο 5ος και ο 7ος χτύπος θα έχουν αξία 1/8 ο καθένας και άρα θα ακούγονται για διπλάσιο χρόνο από ότι οι άλλοι χτύποι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα έναν πιο γεμάτο ήχο (βλ. Παύσεις)
Υπάρχουν πάρα πολλά είδη από Τιφτετέλι, σε σχέση με τη δυναμική των χτύπων (dum, tek), τα οποία ποικίλλουν ανάλογα με τον τόπο που παίζονται (Εγγύς Ανατολή, Τσιγγάνοι). Μεγάλες διαφορές εντοπίζονται και ανάμεσα σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, όπου συναντάμε διαφορετικές ονομασίες, χορούς και γενικότερα ννοοτροπίες πχ Ηπειρώτικα Πολυφωνικά.
Για να βρούμε το (δύο φορές πιο) Αργό Τσιφτετέλι, όπως κάνουμε σε όλους τους ρύθμους, διατηρούμε την ίδια δομή και διαιρούμε τον παρονομαστή με το 2. Επομένως έχουμε 8/(16/2) = 8/8. Κάθε χτύπος έχει τώρα αξία 1/8.
Στις παρτιτούρες συναντάμε το γρήγορο τσιφτετέλι με μέτρο 2/4, λόγω απλοποίσησης 8/16 = 4/8 = 2/4 και το αργό με μέτρο 4/4 για τον ίδιο λόγο 8/8 = 4/4. Οι απλοποιήσεις αυτές είναι σωστές και πρακτικά χρήσιμες, αλλά θα πρέπει να ορίζεται στην αρχή της παρτιτούρας ότι πρόκειται για τσιφτετέλι, ώστε να μην υπάρξει σύγχυση με άλλους ρυθμούς που έχουν μέτρο 2/4. Επίσης διαφορετική αίσθηση (feeling) οφείλει να αποπνέει ένα κομμάτι 2/4 Τσιφτετέλι και ένα άλλο 2/4 Χασαποσέρβικο
Υπάρχουν ορισμένα σημεία σε τραγούδια, όπου οι μελωδίες και τα λόγια ολοκληρώνουν ένα αυτοτελές νόημα σε δύο μέτρα και όχι σε ένα. Αυτό συμβαίνει διότι τα λόγια δεν προλαβαίνουν να χωρέσουν σε ένα μέτρο λόγω της ταχύτητας και επεκτείνονται στο επόμενο μέτρο. Αν αυτό γίνει μόνο σε μερικά σημεία δεν υπάρχει θέμα. Αν όμως ένα κομμάτι έχει όλη του τη δομή κατ’ αυτόν τον τρόπο τότε μπορούμε να πούμε ότι τα λόγια από μόνα τους τείνουν να κάνουν το ρυθμο να φαίνεται σαν αργό τσιφτετέλι. Το πιο ακριβές είναι να θεωρήσουμε ότι το κομμάτι είναι γραμμένο ανά δύο μέτρα γρήγορο τσιφτετέλι δηλαδή σε μέτρο 8/16 + 8/16 = 16/16. Αν αύτο τώρα το απλοποιήσουμε σε 8/8 και μετά σε 4/4 θα προκύψει πρόβλημα διαχωρισμού διότι το μέτρο αυτό το έχει και το Αργό Τσιφτετέλι, αλλά η δομή τους είναι τελείως διαφορετική. Το γεγονός ότι δύο μέτρα γρήγορο τσιφτετέλι δεν είναι το ίδιο ρυθμικά με ένα μέτρο αργό τσιφτετέλι παρά μόνο ως συνολικές αξίες μέτρων, αποδεικνύεται με αντιπαραβολή ως εξής:
2 μέτρα Γρήγορο Τσιφτετέλι (8/16+8/16+16/16)
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... ..dum..tek..........tek...dum..........tek...........dum..tek..........tek..dum..........tek..........
1 μέτρο Αργό Τσιφτετέλι (8/8)
...1ο............2ο............3ο...........4ο............5ο............6ο...........7ο...........8ο............
..dum..........tek..........................tek..........dum.........................tek.........................
Η σύγκριση γίνεται αν δούμε για κάθε όγδοο από το Αργό Τσιφτετέλι τί παίζεται σε δύο δέκατα έκτα από το Γρήγορο Τσιφτετέλι. Παρατηρούμε ότι υπάρχουν θέσεις που συμπιπτουν όπως το 1ο, το 4ο και το 5ο όγδοο από το Αργό Τσιφτετέλι, ενώ οι υπόλοιπες δεν συμπίπτουν είτε καθόλου, όπως το 2ο, το 3ο και το 6ο είτε διαφέρουν ώς προς τη δυναμική (dum, tek) όπως το 7ο.
Γενικότερα το θέμα αυτό εξαρτάται από τη δομή των στίχων και της μελωδίας και τον χειρισμό τους από το συνθέτη.
Επομένως αν γράψουμε για αρχή μέτρο 16/16 σε τσιφτετέλι είμαστε σίγουροι ότι πρόκειται για δύο μέτρα Γρήγορο Τσιφτετέλι, αφού το Αργό είναι 8/8 και το Γρήγορο 8/16. Εάν λοιπόν και τα δύο μέτρα έχουν τα ίδια χτυπήματα με τις ίδιες δυναμικές τότε από την ταχύτητα και μόνο μπορούμε να πούμε ότι είναι Γρήγορο Τσιφτετέλι με μέτρο 16/16.
Με άλλα λόγια Τσιφτετέλι με μέτρο 8/8 έχουμε ή το Αργό ή το Γρήγορο ανά δύο μέτρα απλοποιημένο. Το φαινομενικό δίλημμα λύνεται αν παρατηρήσουμε τα χτυπήματα της κιθάρας, τα λόγια και τις μελωδικές φράσεις.
Όλα αυτά έχουν σημασία και για τη συνεχεια όπου το Τσιφτετέλι χρησιμοποιείται για τη δημιουργία ενός άλλου ρυθμού.
Ένα παράδειγμα τραγουδιού που ολοκληρώνει τις μουσικές φράσεις και τα λόγια ανά δύο μέτρα στο κουπλέ είναι το "Ήθελα να μουνα πασάς". Στο ρεφρέν ακολουθεί τη δομή από το Γρήγορο Τσιφτετέλι, οπότε όλο το τραγούδι είναι Γρήγορο Τσιφτετέλι. Το κουπλέ στην αρχή του πρώτου κουπλέ είναι ως εξής:
2 μέτρα Γρήγορο Τσιφτετέλι (8/16+8/16=16/16)
1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....1ο..
........Ή.....θε....λα.....να...(α)...μου..(ου)....να....α......α......πα....σά...(α)....ας...........dum
dum.tek..........tek..dum..........tek...........dum..tek...........tek..dum.........tek...........dum
Αυτός προκύπτει εάν ενώσουμε ένα μέτρο Γρήγορο Τσιφτετέλι και ένα Αργό Τσιφτετέλι σε ένα μέτρο 8/16. Η ένωση των δύο ταχυτήτων του ίδιου ρυθμού γίνεται αν προβάλουμε τα χτυπήματα και των δύο ρυθμών κάθετα σε έναν τρίτο. Όσα χτυπήματα είναι κοινά και στους δύο ρυθμούς παραμένουν , ενώ όταν ο ένας ρυθμός δεν έχει σε μία θέση χτύπημα και έχει ο άλλος γράφεται το χτύπημα του δεύτερου. Ως ρυθμός - χορός χρησιμοποιείται στα Ηπειρώτικά τραγούδια και ονομάζεται Ηπειρώτικος Πωγωνίσιος.
2 μέτρα Γρήγορο Τσιφτετέλι (8/16+8/16+16/16)
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... ..dum..tek..........tek...dum..........tek...........dum..tek..........tek..dum..........tek..........
1 μέτρο Αργό Τσιφτετέλι (8/8)
...1ο............2ο............3ο...........4ο............5ο............6ο...........7ο...........8ο............
..dum..........tek..........................tek..........dum.........................tek.........................
Το ίδιο αποτέλεσμα θα προκύψει αν ενώσουμε με τον ίδιο τρόπο ένα μέτρο Τσιφτετέλι και ένα μέτρο Μπάλο (βλ. Μπάλο)
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....
..dum.........tek...tek...dum.........tek........... (8/16 Μπάλος)
..dum..tek..........tek...dum.........tek........... (8/16 Τσιφτετέλι)
Έτσι ο Πωγωνίσιος είναι ρυθμικό σχήμα με μέτρο 8/16:
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... (8/16)
..dum..tek...tek...tek..dum..........tek..........
Υπάρχει και μία παραλλαγή του διατηρώντας τις ίδιες δυναμικές αλλά ξεκινώντας από το 5ο όγδοο, η οποία αποτελεί και το μέτρο των αριθμών που φωνάζουν τα παιδιά όταν "τα φυλάνε" στο κρυφτό.
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... (8/16)
..dum.........tek..........dum..tek...tek..tek....
...πέ...........ντε............δέ....κα....δε....κα....
...πέ...........ντε.........εί-κοσ'..ει....κο....σι..... κλπ.
Σε κάθε τραγούδι όμως πέρα από τους κρυφούς ρυθμούς και τη θεωρητική ανάλυση σημασία έχει τι ρυθμό παίζει η κιθάρα. Στο συγκεκριμένο κομμάτι θα μπορούσε κάλλιστα να παίζει ένα μέτρο Πωγωνίσιο 8/16 και ένα μέτρο Γρήγορο Τσιφτετέλι 8/16, δηλαδή μέτρο 16/16, που με απλοποίηση κλάσματος ισοδυναμεί με 4/4. και αποτελεί παραλλαγή του ρυθμού Χαβά (βλ.Χαβά)
Παραδείγματα:
Ήθελα να ‘μουνα πασάς
τα Χανουμάκια (μέσα στην Πόλη βρίσκομαι)
Γιατί φουμάρω κοκαΐνη (ο Κοκκαϊνοπότης)
Πέντε Έλληνες στον Άδη (αργό)
Λιλύ η σκανδαλιάρα
Τέτοια κούκλα και τσαχπίνα
Το χαρέμι στο χαμάμ
Χαρικλάκι
Είναι ρυθμικό σχήμα, δηλαδή δεν αποτελείται από ισόχρονους συνεχόμενους χτύπους και περιλαμβάνει 5 χτύπους με συνολική αξία 8/16 με την εξής διάταξη και δυναμική:
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... (/16)
..dum..tek...........tek..dum.........tek...........
Εαν στις θέσεις 3ο, 6ο και 8ο που δεν υπάρχουν χτύποι βάλουμε παύσεις δέκατου έκτου (ώστε να μην αλλάξει το άθροισμα των συνολικών αξιών) τότε θα έχουμε ένα κοφτό και απότομο ηχητικό αποτέλεσμα. Αν μείνουν κενές αυτο σημαίνει ότι ο 2ος, ο 5ος και ο 7ος χτύπος θα έχουν αξία 1/8 ο καθένας και άρα θα ακούγονται για διπλάσιο χρόνο από ότι οι άλλοι χτύποι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα έναν πιο γεμάτο ήχο (βλ. Παύσεις)
Υπάρχουν πάρα πολλά είδη από Τιφτετέλι, σε σχέση με τη δυναμική των χτύπων (dum, tek), τα οποία ποικίλλουν ανάλογα με τον τόπο που παίζονται (Εγγύς Ανατολή, Τσιγγάνοι). Μεγάλες διαφορές εντοπίζονται και ανάμεσα σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, όπου συναντάμε διαφορετικές ονομασίες, χορούς και γενικότερα ννοοτροπίες πχ Ηπειρώτικα Πολυφωνικά.
Για να βρούμε το (δύο φορές πιο) Αργό Τσιφτετέλι, όπως κάνουμε σε όλους τους ρύθμους, διατηρούμε την ίδια δομή και διαιρούμε τον παρονομαστή με το 2. Επομένως έχουμε 8/(16/2) = 8/8. Κάθε χτύπος έχει τώρα αξία 1/8.
Στις παρτιτούρες συναντάμε το γρήγορο τσιφτετέλι με μέτρο 2/4, λόγω απλοποίσησης 8/16 = 4/8 = 2/4 και το αργό με μέτρο 4/4 για τον ίδιο λόγο 8/8 = 4/4. Οι απλοποιήσεις αυτές είναι σωστές και πρακτικά χρήσιμες, αλλά θα πρέπει να ορίζεται στην αρχή της παρτιτούρας ότι πρόκειται για τσιφτετέλι, ώστε να μην υπάρξει σύγχυση με άλλους ρυθμούς που έχουν μέτρο 2/4. Επίσης διαφορετική αίσθηση (feeling) οφείλει να αποπνέει ένα κομμάτι 2/4 Τσιφτετέλι και ένα άλλο 2/4 Χασαποσέρβικο
Υπάρχουν ορισμένα σημεία σε τραγούδια, όπου οι μελωδίες και τα λόγια ολοκληρώνουν ένα αυτοτελές νόημα σε δύο μέτρα και όχι σε ένα. Αυτό συμβαίνει διότι τα λόγια δεν προλαβαίνουν να χωρέσουν σε ένα μέτρο λόγω της ταχύτητας και επεκτείνονται στο επόμενο μέτρο. Αν αυτό γίνει μόνο σε μερικά σημεία δεν υπάρχει θέμα. Αν όμως ένα κομμάτι έχει όλη του τη δομή κατ’ αυτόν τον τρόπο τότε μπορούμε να πούμε ότι τα λόγια από μόνα τους τείνουν να κάνουν το ρυθμο να φαίνεται σαν αργό τσιφτετέλι. Το πιο ακριβές είναι να θεωρήσουμε ότι το κομμάτι είναι γραμμένο ανά δύο μέτρα γρήγορο τσιφτετέλι δηλαδή σε μέτρο 8/16 + 8/16 = 16/16. Αν αύτο τώρα το απλοποιήσουμε σε 8/8 και μετά σε 4/4 θα προκύψει πρόβλημα διαχωρισμού διότι το μέτρο αυτό το έχει και το Αργό Τσιφτετέλι, αλλά η δομή τους είναι τελείως διαφορετική. Το γεγονός ότι δύο μέτρα γρήγορο τσιφτετέλι δεν είναι το ίδιο ρυθμικά με ένα μέτρο αργό τσιφτετέλι παρά μόνο ως συνολικές αξίες μέτρων, αποδεικνύεται με αντιπαραβολή ως εξής:
2 μέτρα Γρήγορο Τσιφτετέλι (8/16+8/16+16/16)
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... ..dum..tek..........tek...dum..........tek...........dum..tek..........tek..dum..........tek..........
1 μέτρο Αργό Τσιφτετέλι (8/8)
...1ο............2ο............3ο...........4ο............5ο............6ο...........7ο...........8ο............
..dum..........tek..........................tek..........dum.........................tek.........................
Η σύγκριση γίνεται αν δούμε για κάθε όγδοο από το Αργό Τσιφτετέλι τί παίζεται σε δύο δέκατα έκτα από το Γρήγορο Τσιφτετέλι. Παρατηρούμε ότι υπάρχουν θέσεις που συμπιπτουν όπως το 1ο, το 4ο και το 5ο όγδοο από το Αργό Τσιφτετέλι, ενώ οι υπόλοιπες δεν συμπίπτουν είτε καθόλου, όπως το 2ο, το 3ο και το 6ο είτε διαφέρουν ώς προς τη δυναμική (dum, tek) όπως το 7ο.
Γενικότερα το θέμα αυτό εξαρτάται από τη δομή των στίχων και της μελωδίας και τον χειρισμό τους από το συνθέτη.
Επομένως αν γράψουμε για αρχή μέτρο 16/16 σε τσιφτετέλι είμαστε σίγουροι ότι πρόκειται για δύο μέτρα Γρήγορο Τσιφτετέλι, αφού το Αργό είναι 8/8 και το Γρήγορο 8/16. Εάν λοιπόν και τα δύο μέτρα έχουν τα ίδια χτυπήματα με τις ίδιες δυναμικές τότε από την ταχύτητα και μόνο μπορούμε να πούμε ότι είναι Γρήγορο Τσιφτετέλι με μέτρο 16/16.
Με άλλα λόγια Τσιφτετέλι με μέτρο 8/8 έχουμε ή το Αργό ή το Γρήγορο ανά δύο μέτρα απλοποιημένο. Το φαινομενικό δίλημμα λύνεται αν παρατηρήσουμε τα χτυπήματα της κιθάρας, τα λόγια και τις μελωδικές φράσεις.
Όλα αυτά έχουν σημασία και για τη συνεχεια όπου το Τσιφτετέλι χρησιμοποιείται για τη δημιουργία ενός άλλου ρυθμού.
Ένα παράδειγμα τραγουδιού που ολοκληρώνει τις μουσικές φράσεις και τα λόγια ανά δύο μέτρα στο κουπλέ είναι το "Ήθελα να μουνα πασάς". Στο ρεφρέν ακολουθεί τη δομή από το Γρήγορο Τσιφτετέλι, οπότε όλο το τραγούδι είναι Γρήγορο Τσιφτετέλι. Το κουπλέ στην αρχή του πρώτου κουπλέ είναι ως εξής:
2 μέτρα Γρήγορο Τσιφτετέλι (8/16+8/16=16/16)
1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....1ο..
........Ή.....θε....λα.....να...(α)...μου..(ου)....να....α......α......πα....σά...(α)....ας...........dum
dum.tek..........tek..dum..........tek...........dum..tek...........tek..dum.........tek...........dum
Αυτός προκύπτει εάν ενώσουμε ένα μέτρο Γρήγορο Τσιφτετέλι και ένα Αργό Τσιφτετέλι σε ένα μέτρο 8/16. Η ένωση των δύο ταχυτήτων του ίδιου ρυθμού γίνεται αν προβάλουμε τα χτυπήματα και των δύο ρυθμών κάθετα σε έναν τρίτο. Όσα χτυπήματα είναι κοινά και στους δύο ρυθμούς παραμένουν , ενώ όταν ο ένας ρυθμός δεν έχει σε μία θέση χτύπημα και έχει ο άλλος γράφεται το χτύπημα του δεύτερου. Ως ρυθμός - χορός χρησιμοποιείται στα Ηπειρώτικά τραγούδια και ονομάζεται Ηπειρώτικος Πωγωνίσιος.
2 μέτρα Γρήγορο Τσιφτετέλι (8/16+8/16+16/16)
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... ..dum..tek..........tek...dum..........tek...........dum..tek..........tek..dum..........tek..........
1 μέτρο Αργό Τσιφτετέλι (8/8)
...1ο............2ο............3ο...........4ο............5ο............6ο...........7ο...........8ο............
..dum..........tek..........................tek..........dum.........................tek.........................
Το ίδιο αποτέλεσμα θα προκύψει αν ενώσουμε με τον ίδιο τρόπο ένα μέτρο Τσιφτετέλι και ένα μέτρο Μπάλο (βλ. Μπάλο)
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....
..dum.........tek...tek...dum.........tek........... (8/16 Μπάλος)
..dum..tek..........tek...dum.........tek........... (8/16 Τσιφτετέλι)
Έτσι ο Πωγωνίσιος είναι ρυθμικό σχήμα με μέτρο 8/16:
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... (8/16)
..dum..tek...tek...tek..dum..........tek..........
Υπάρχει και μία παραλλαγή του διατηρώντας τις ίδιες δυναμικές αλλά ξεκινώντας από το 5ο όγδοο, η οποία αποτελεί και το μέτρο των αριθμών που φωνάζουν τα παιδιά όταν "τα φυλάνε" στο κρυφτό.
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... (8/16)
..dum.........tek..........dum..tek...tek..tek....
...πέ...........ντε............δέ....κα....δε....κα....
...πέ...........ντε.........εί-κοσ'..ει....κο....σι..... κλπ.
Σε κάθε τραγούδι όμως πέρα από τους κρυφούς ρυθμούς και τη θεωρητική ανάλυση σημασία έχει τι ρυθμό παίζει η κιθάρα. Στο συγκεκριμένο κομμάτι θα μπορούσε κάλλιστα να παίζει ένα μέτρο Πωγωνίσιο 8/16 και ένα μέτρο Γρήγορο Τσιφτετέλι 8/16, δηλαδή μέτρο 16/16, που με απλοποίηση κλάσματος ισοδυναμεί με 4/4. και αποτελεί παραλλαγή του ρυθμού Χαβά (βλ.Χαβά)
Παραδείγματα:
Ήθελα να ‘μουνα πασάς
τα Χανουμάκια (μέσα στην Πόλη βρίσκομαι)
Γιατί φουμάρω κοκαΐνη (ο Κοκκαϊνοπότης)
Πέντε Έλληνες στον Άδη (αργό)
Λιλύ η σκανδαλιάρα
Τέτοια κούκλα και τσαχπίνα
Το χαρέμι στο χαμάμ
Χαρικλάκι
-
Νίκος Τριήρης
- More than 150 posts user.
- Δημοσιεύσεις: 286
- Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
- Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός
4. ΜΠΑΛΟΣ:
Είναι ρυθμικό σχήμα, δηλαδή δεν αποτελείται από ισόχρονους συνεχόμενους χτύπους και περιλαμβάνει 5 χτύπους με συνολική αξία 8/16 με την εξής διάταξη και δυναμική:
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο.....6ο....7ο....8ο.... (8/16)
..dum..........tek...tek.dum...........tek...........
Ονομάζεται μπαγιό (bayo ή bayon) στη μουσική ορολογία των μεταγενέστερων των ρεμπέτικων τραγουδιών συνθετών και οργανοπαιχτών.
Όπως και στο τσιφτετέλι εάν βάλουμε παύσεις στο 2ο, 6ο και 8ο δέκατο έκτο, ο ρυθμός θα ακούγεται κοφτός και απότομος, διότι το 1ο, 5ο και 7ο δέκατο έκτο δεν θα συνεχίσουν να ακούγονται μέχρι τα δύο επόμενα δέκατα έκτα. Χωρίς παύσεις αποτελούν στην ουσία όγδοα.
Αν θέλουμε να βρούμε έναν (δύο φορές πιο) Aργό Μπάλο θα διαιρέσουμε τον παρονομαστή με τον αριθμό 2 και έτσι θα προκύψει το μέτρο 8/(16/2) = 8/8 = 4/4 που με απλοποίηση θα το συναντήσουμε στην παρτιτούρα ως 4/4, ενώ το Γρήγορο Μπάλο ως 8/16 = 4/8 = 2/4.
Εάν συναντήσουμε κομμάτια όπου όλες οι μελωδικές φράσεις και τα λόγια ολοκληρώνονται ανά δύο μέτρα Μπάλου, δηλαδή 8/16 + 8/16 = 16/16 θα προκύψει το ερώτημα αν είναι Γρήγορος ή Αργός Μπάλος. Όπως συμβαίνει και στους άλλους χορούς το κυριότερο μέλημά μας είναι να ακούσουμε τα χτυπήματα της κιθάρας και αν δούμε ότι παίζει δύο μέτρα Γρήγορου Μπάλου θα μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν είναι ο Αργός Μπάλος. Θα έχουν όμως την ίδια συνολική διάρκεια, διότι 16/16 = 8/8 αλλά όχι και την ίδια δομή, όπως φαίνεται εδώ:
2 μέτρα Γρήγορος Μπάλος (8/16+8/16=16/16)
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... ..dum..........tek...tek..dum..........tek.........dum...........tek...tek..dum..........tek..........
1 μέτρο Αργός Μπάλος (8/8)
...1ο...........2ο............3ο...........4ο.............5ο............6ο...........7ο...........8ο............
..dum.........................tek..........tek..........dum.........................tek..........................
Όπως παρατηρούμε δεν συμπίπτουν καθόλου στο 2ο, 6ο και 8ο όγδοο του Αργού Μπάλου και από άποψης δυναμικής στο 3ο και στο 7ο.
Επομένως στην ουσία έχουμε ή Γρήγορο Μπάλο με ένα μέτρο 8/16 (= 4/8 = 2/4) ή Γρήγορο Μπάλο ανά δύο μέτρα, με μέτρο 16/16 (= 8/8 = 4/4) ή Αργό Μπάλο με μέτρο 16/16 (=8/8 = 4/4) Με τη δομή και τα χτυπήματα του Αργού Μπάλου συναντάμε χορούς και τραγούδια με άλλη νοοτροπία και αίσθηση, όπως τα Σαρακατσάνικα και τα Ηπειρώτικα.
Ο Μπάλος έχει πάρα πολλές παραλλαγές στον ελλαδικό χώρο ως προς το χορό και γενικότερα το ύφος και εδώ παρατίθενται οι κυριότεροι που εμπλέκονται στα ρεμπέτικα τραγούδια είτε αυτούσιοι είτε ως συστατικά μέρη άλλων ρυθμών. Όταν χρησιμοποιούμε το όνομα Μπάλος ονομάζουμε έτσι το χορό που διαδόθηκε και αναπτύχθηκε στα νησιά του Αιγαίου κατά κόρον (όπως και ο Συρτός) από τα παράλια της Μικράς Ασίας.
Εναλλακτικός Μπάλος: Συναντάται συνήθως σε πιο γρήγορα κομμάτια ως εξής:
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... (/16)
..dum................(tek).dum.........tek...........
Σε σχέση με τον κανονικό λείπει το 3ο όγδοο και μερικές φορές και το 4ο. Επίσης υπάρχουν και άλλες παραλλαγές ανάλογα με τη δυναμική των χτύπων. Οι χτύποι εδώ είναι συνολικά 4, επομένως μπορούμε να δεχτούμε την απλοποίηση του κλάσματος του μέτρου και να γίνει (από 8/16) 4/8. Επειδή δεν είναι μετρικό σχήμα δεν σημαίνει ότι κάθε χτύπος θα έχει διάρκεια ίση με τον παρονομαστή του νέου κλάσματος, δηλαδή 1/8.
Αν ξεκινήσουμε τον Εναλλακτικό Μπάλο από το 4ο όγδοο θα έχουμε ένα μέτρο Ευρωπαϊκό Τανγκό, δύο φορές πιο γρήγορο από τη συνηθισμένη του ταχύτητα.
....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....(8/16)
....tek.dum...........tek.........dum.................
Το συνηθισμένο Ευρωπαϊκό Τανγκό είναι σε όγδοα, δηλαδή 8/8. Επειδή έχει 4 χτύπους μπορούμε να δεχτούμε την απλοποίηση 4/4 που είναι και ο επίσημος ρυθμός του.
Ένα παράδειγμα είναι το τραγούδι του Γ. Κατσαρού “Και γιατί δεν μας το λες”
Αν αντιστρέψουμε τη δυναμική (όπου dum βάζουμε tek) του 2ου δέκατου έκτου θα έχουμε μία παραλλαγή του Ευρωπαϊκό Tango ή το ρυθμό Πατινάδα, ο οποίος συνηθίζεται σε αρκετά μέρη της Ελλάδας να παίζεται συνοδεύοντας τη νύφη προς την εκκλησία. Παίζεται με διάφορες παραλλαγές στις δυναμικές. Πατινάδα αποτελεί και το πασίγνωστο "Σ' αγαπώ γιατί είσαι ωραία"
....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....(8/16)
....tek...tek...........tek.........dum.................
Αυτός ο ρυθμός ακούγεται πολύ συχνά στους μανέδες είτε αυτούσιος είτε με παραλλαγές. Εναλλακτικά μπορεί να έχουμε αντιστροφή δυναμικής στο 4ο και 6ο όγδοο, δηλαδή:
....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....(8/16)
....tek...tek..........dum.........tek..................
Παραδείγματα Μπάλου:
Το πασούμι (με Ρίτα Αμπατζή)
Οι γυρολόγοι
ο Ζέππος (Καπετάν Ανδρέα Ζέππο)
Ντουνιά Ανακριτή
Είναι ρυθμικό σχήμα, δηλαδή δεν αποτελείται από ισόχρονους συνεχόμενους χτύπους και περιλαμβάνει 5 χτύπους με συνολική αξία 8/16 με την εξής διάταξη και δυναμική:
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο.....6ο....7ο....8ο.... (8/16)
..dum..........tek...tek.dum...........tek...........
Ονομάζεται μπαγιό (bayo ή bayon) στη μουσική ορολογία των μεταγενέστερων των ρεμπέτικων τραγουδιών συνθετών και οργανοπαιχτών.
Όπως και στο τσιφτετέλι εάν βάλουμε παύσεις στο 2ο, 6ο και 8ο δέκατο έκτο, ο ρυθμός θα ακούγεται κοφτός και απότομος, διότι το 1ο, 5ο και 7ο δέκατο έκτο δεν θα συνεχίσουν να ακούγονται μέχρι τα δύο επόμενα δέκατα έκτα. Χωρίς παύσεις αποτελούν στην ουσία όγδοα.
Αν θέλουμε να βρούμε έναν (δύο φορές πιο) Aργό Μπάλο θα διαιρέσουμε τον παρονομαστή με τον αριθμό 2 και έτσι θα προκύψει το μέτρο 8/(16/2) = 8/8 = 4/4 που με απλοποίηση θα το συναντήσουμε στην παρτιτούρα ως 4/4, ενώ το Γρήγορο Μπάλο ως 8/16 = 4/8 = 2/4.
Εάν συναντήσουμε κομμάτια όπου όλες οι μελωδικές φράσεις και τα λόγια ολοκληρώνονται ανά δύο μέτρα Μπάλου, δηλαδή 8/16 + 8/16 = 16/16 θα προκύψει το ερώτημα αν είναι Γρήγορος ή Αργός Μπάλος. Όπως συμβαίνει και στους άλλους χορούς το κυριότερο μέλημά μας είναι να ακούσουμε τα χτυπήματα της κιθάρας και αν δούμε ότι παίζει δύο μέτρα Γρήγορου Μπάλου θα μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν είναι ο Αργός Μπάλος. Θα έχουν όμως την ίδια συνολική διάρκεια, διότι 16/16 = 8/8 αλλά όχι και την ίδια δομή, όπως φαίνεται εδώ:
2 μέτρα Γρήγορος Μπάλος (8/16+8/16=16/16)
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... ..dum..........tek...tek..dum..........tek.........dum...........tek...tek..dum..........tek..........
1 μέτρο Αργός Μπάλος (8/8)
...1ο...........2ο............3ο...........4ο.............5ο............6ο...........7ο...........8ο............
..dum.........................tek..........tek..........dum.........................tek..........................
Όπως παρατηρούμε δεν συμπίπτουν καθόλου στο 2ο, 6ο και 8ο όγδοο του Αργού Μπάλου και από άποψης δυναμικής στο 3ο και στο 7ο.
Επομένως στην ουσία έχουμε ή Γρήγορο Μπάλο με ένα μέτρο 8/16 (= 4/8 = 2/4) ή Γρήγορο Μπάλο ανά δύο μέτρα, με μέτρο 16/16 (= 8/8 = 4/4) ή Αργό Μπάλο με μέτρο 16/16 (=8/8 = 4/4) Με τη δομή και τα χτυπήματα του Αργού Μπάλου συναντάμε χορούς και τραγούδια με άλλη νοοτροπία και αίσθηση, όπως τα Σαρακατσάνικα και τα Ηπειρώτικα.
Ο Μπάλος έχει πάρα πολλές παραλλαγές στον ελλαδικό χώρο ως προς το χορό και γενικότερα το ύφος και εδώ παρατίθενται οι κυριότεροι που εμπλέκονται στα ρεμπέτικα τραγούδια είτε αυτούσιοι είτε ως συστατικά μέρη άλλων ρυθμών. Όταν χρησιμοποιούμε το όνομα Μπάλος ονομάζουμε έτσι το χορό που διαδόθηκε και αναπτύχθηκε στα νησιά του Αιγαίου κατά κόρον (όπως και ο Συρτός) από τα παράλια της Μικράς Ασίας.
Εναλλακτικός Μπάλος: Συναντάται συνήθως σε πιο γρήγορα κομμάτια ως εξής:
...1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο.... (/16)
..dum................(tek).dum.........tek...........
Σε σχέση με τον κανονικό λείπει το 3ο όγδοο και μερικές φορές και το 4ο. Επίσης υπάρχουν και άλλες παραλλαγές ανάλογα με τη δυναμική των χτύπων. Οι χτύποι εδώ είναι συνολικά 4, επομένως μπορούμε να δεχτούμε την απλοποίηση του κλάσματος του μέτρου και να γίνει (από 8/16) 4/8. Επειδή δεν είναι μετρικό σχήμα δεν σημαίνει ότι κάθε χτύπος θα έχει διάρκεια ίση με τον παρονομαστή του νέου κλάσματος, δηλαδή 1/8.
Αν ξεκινήσουμε τον Εναλλακτικό Μπάλο από το 4ο όγδοο θα έχουμε ένα μέτρο Ευρωπαϊκό Τανγκό, δύο φορές πιο γρήγορο από τη συνηθισμένη του ταχύτητα.
....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....(8/16)
....tek.dum...........tek.........dum.................
Το συνηθισμένο Ευρωπαϊκό Τανγκό είναι σε όγδοα, δηλαδή 8/8. Επειδή έχει 4 χτύπους μπορούμε να δεχτούμε την απλοποίηση 4/4 που είναι και ο επίσημος ρυθμός του.
Ένα παράδειγμα είναι το τραγούδι του Γ. Κατσαρού “Και γιατί δεν μας το λες”
Αν αντιστρέψουμε τη δυναμική (όπου dum βάζουμε tek) του 2ου δέκατου έκτου θα έχουμε μία παραλλαγή του Ευρωπαϊκό Tango ή το ρυθμό Πατινάδα, ο οποίος συνηθίζεται σε αρκετά μέρη της Ελλάδας να παίζεται συνοδεύοντας τη νύφη προς την εκκλησία. Παίζεται με διάφορες παραλλαγές στις δυναμικές. Πατινάδα αποτελεί και το πασίγνωστο "Σ' αγαπώ γιατί είσαι ωραία"
....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....(8/16)
....tek...tek...........tek.........dum.................
Αυτός ο ρυθμός ακούγεται πολύ συχνά στους μανέδες είτε αυτούσιος είτε με παραλλαγές. Εναλλακτικά μπορεί να έχουμε αντιστροφή δυναμικής στο 4ο και 6ο όγδοο, δηλαδή:
....1ο....2ο....3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....(8/16)
....tek...tek..........dum.........tek..................
Παραδείγματα Μπάλου:
Το πασούμι (με Ρίτα Αμπατζή)
Οι γυρολόγοι
ο Ζέππος (Καπετάν Ανδρέα Ζέππο)
Ντουνιά Ανακριτή
