Νύχτωσε χωρίς φεγγαρι

[AGIS]

Τυχαία έπεσα κι εδώ πάνω:

http://www.youtube.com/watch?v=dxg7QD5BXF8

όπου αναφέρονται τα εξής:

<<Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι (1947)
============================
(Nichtose choris feggari)
Στίχοι/Μουσική: Απόστολος Καλδάρας

Μαρτυρία Απ Καλδάρα:«Ισως κάποιοι πουν πως ξεχωρίζω το "Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι". Οχι. Αυτό το αγαπώ γιατί είναι ζωντανό. Δε μου έδωσε κάποιος το στίχο, να βάλω τη μελωδία εγώ. Το έζησα, τότε με τις συλλήψεις του 1945, μετά τους Γερμανούς, όταν ξέσπασε ο εμφύλιος. Ημουν στη Θεσσαλονίκη φοιτητής. Και εργαζόμουν για να εξοικονομώ τα προς το ζην, σ' ένα κέντρο, μ' έναν φίλο, του οποίου το σπίτι ήταν στην Ακρόπολη κάτω από το Γεντί Κουλέ. Πηγαίναμε συχνά στο σπίτι αυτό. Τότε μαζεύανε όλους τους αριστερούς στο Γεντί Κουλέ. Ενα σούρουπο φεύγοντας από το σπίτι αυτό και βλέποντας τη σιλουέτα του Γεντί Κουλέ, αυτό μου έδωσε την ιδέα. Γι' αυτό και πριν είπα:
Νύχτωσε και στο Γεντί
το σκοτάδι είναι βαθύ
κι όμως ένα παλικάρι
δεν μπορεί να κοιμηθεί.

Αραγε τι περιμένει
όλη νύχτα ως το πρωί
στο στενό το παραθύρι
που φωτίζει το κελί (όχι "με κερί", αυτά μας τα ' κανε η λογοκρισία αργότερα).

Πόρτα ανοίγει πόρτα κλείνει
μα διπλό είναι το κλειδί
τι έχει κάνει και το ρίξαν
το παιδί στη φυλακή;

Θέλω να πω ότι αυτό το τραγούδι το αγαπώ πολύ, γιατί είναι ζωντανό για μένα. Ενα αυτό και ένα το "Σ' ένα βράχο φαγωμένο/ από κύμα αγριωπό". Εχω και άλλα τραγούδια που αγαπώ, αλλά αυτά τα δυο τα ξεχωρίζω, λόγω αναμνήσεων»
(Πηγή: Νικος Πατερακης,kithara.vu)>>

[Νίκος Τριήρης]

Πάτησα το σύνδεσμο και είδα το βίντεο. Μπαγλαμά παίζει ο γιος του Καλδάρα.
Παίζουν το τραγούδι με τα αρχικά και μη λογοκριμένα λόγια και στο επίμαχο σημείο λένε "νύχτωσε χωρίς φεγγάρι" και όχι "νύχτωσε και στο Γεντί". Φαντάζομαι ότι εφόσον είπαν το τραγούδι με τα πρώτα λόγια δεν θα υπήρχε θέμα να πούνε "και στο Γεντί". Ίσως να μην κατάλαβα καλά κάτι.

Τα γραφόμενα του Πατεράκη δεν μπορώ να τα απορρίψω, αλλά ούτε και να τα δεχτω, διότι δεν τον γνωρίζω.

[ZAGOURAS]

Τρεις παρατηρήσεις:
1.Στην πρώτη ηχογράφηση του τραγουδιού έχει διαφορετική εισαγωγή (για μένα καλύτερη,πιο ιδιόμορφη), ενώ στις μετέπειτα εκτελέσεις έχουν κρατήσει ένα μέρος
από αυτή.
2. Θα ψάξω να βρω μια εκπομπή που ο ίδιος ο Καλδάρας ισχυρίστηκε ότι όταν έγραψε τους στίχους έλεγε νύχτωσε και στο Γεντί.
3.Νίκο μου αυτό που κρατάει ο Καλδάρας είναι τζουράς! χαχα!

[AGIS]

Τα λεγόμενα του Πατεράκη εμφανίζονται ως παράθεση κάποιας αφήγησης του Καλδάρα, όμως δεν αναφέρεται η πηγή.

Όσο για την εκτέλεση του τραγουδιού από το σχήμα στο γιουτιουμπ, νομίζω πως σε ό,τι αφορά την πρώτη στροφή (αν αρχικά ήταν "νύχτωσε και στο γεντί"), η λογοκρισία "πέτυχε" να πάρει μια μορφή ας πούμε τελειότερη (και να γίνει η ομοιοκαταληξία και πλεχτή! πράγμα που συμβαίνει άλλωστε μόνο στην πρώτη στροφή όπως την γνωρίζουμε), και το τραγούδι έτσι ταυτίστηκε στη λαϊκή συνείδηση με τον πρώτο του στίχο "νύχτωσε χωρίς φεγγάρι", ώστε αν κανείς το πει με τον στίχο "και στο γεντί" θα φαίνεται παράδοξο και θα ξενίζει.
Ομως αυτό δεν ισχύει για τη δεύτερη στροφή: "στο στενό το παραθύρι που φωτίζει με κερί", σχεδόν δε βγάζει νόημα: τι δουλιά έχει κανείς να φωτίζει το παράθυρό του; Και τραγουδισμένο "στο στενό το παραθύρι που φωτίζει το κελί", αποκαθίσταται νοηματικά όχι μόνο η δεύτερη στροφή αλλά το νόημα ολόκληρου του τραγουδιού.
Στην τρίτη στροφή το ερώτημα "τι έχει κάνει και το ρίξαν το παιδί στη φυλακή;" είναι βέβαια κρίσιμο, αλλά τουλάχιστον οι στίχοι που το αντικατέστησαν (να μπορούσα να μαντέψω) έχουν κι αυτοί ένα ολοκληρωμένο νόημα.

Εγώ όταν τραγουδάω το τραγούδι, για την προσωπική μου ευχαρίστηση, λέω την πρώτη στροφή με φεγγάρι, τη δεύτερη με κελί, την τρίτη με να μαντέψω, και καμιά φορά προσθέτω σαν τέταρτη στροφή και "τι έχει κάνει και το ρίξαν".

[AGIS]

Ή λέω σαν τρίτη "το παιδί στη φυλακή" και τέταρτη "τον καημό", αλλά αυτό έται κι αλλιώς δεν έχει σημασία.

Πάντως η εκτέλεση με τη Χασκίλ που υπάρχει στη σελίδα είναι μαγευτική και για αυτά που κάνει το μπουζούκι και για την ερμηνεία της Χασκίλ. Και ακούγοντάς την σε αυτό το τραγούδι καταλαβαίνει κανείς γιατί ο Μπίνης, όπως λέει στην αυτοβιογραφία του, τη θεωρούσε σαν την καλύτερη τραγουδίστρια του λαϊκού τραγουδιού.

[Νίκος Τριήρης]

Ζάγκουρα κι εμένα μου αρέσει καλύτερα η πρώτη εισαγωγή. Άμα βρεις κάτι σχετικό για τον επίμαχο στίχο δημοσιευσέ το. Νομίζω έχει ενδιαφέρον. Ο τζουράς που παίζει ο Καλδάρας μου ξέφυγε λόγω απροσεξίας και βιασύνης.

[AGIS]

Στον 1ο τόμο του Κουνάδη (Εις ανάμνησιν στιγμών ελκυστικών) και στη σελ. 231 περιέχεται αφιέρωμα στον Καλδάρα με συνέντευξή του, όπου λέει ανάμεσα σε άλλα:

<<...Έτσι έκατσα κι έγραψα το τραγούδι αυτό. Αλλά δεν το είχα γράψει όπως είναι στο δίσκο. Ήταν:

Νύχτωσε και στο Γεντί το σκοτάδι είναι βαθύ,
Κι όμως ένα παληκάρι δεν μπορεί να κοιμηθεί.

Άραγε τι περιμένει όλη νύχτα ως το πρωί
Στο στενό το παραθύρι που φωτίζει το κελλί

Όχι "Που φωτίζει με κερί". Αυτό δεν λέει τίποτα. Αλλά αναγκάστηκα γιά τη λογοκρισία να το βάλω έτσι.
Ο τρίτος στίχος είναι:

Πορτα ανοίγει, πόρτα κλείνει, μα διπλό είναι το κλειδί,
Τι έχει κάνει και το ρίξαν το παιδί στη φυλακή.

Και μετά τ' άλλαξα τελείως, διότι το 'χε κόψει η λογοκρισία και το 'βαλα έτσι όπως είναι σήμερα. Και έγινε επιτυχία πάλι και μ' αυτά τα λόγια...>>