rebetiko.sealabs.net

Εξαιρετικές παρατηρήσεις «Για το ανικανοποίητο…»!
Φαίνεται να αλλάζουν τα όσα γνωρίζαμε περί «μικρού» λογοκριτικού διαλείμματος, ωστόσο να έχουμε βέβαια πάντα κατά νου ότι αυτό αφορά τον προληπτικό έλεγχο των τραγουδιών. Καραδοκούσε δηλαδή πάντα και ο κατασταλτικός εκ των υστέρων αστυνομικός έλεγχος, όπως για παράδειγμα έγινε με την πεντάδα των χασικλήδικων του 1946. Οι ασφαλιστικές δικλίδες δηλαδή ήταν δύο: η προληπτική και η κατασταλτική (διά των αστυνομικών διατάξεων και αποφάσεων).
Για να ξαναγυρίσουμε στον περίφημο αριθμό αδείας, το σχετικό νομικό πλαίσιο που ίσχυε από το 1942 και ρύθμιζε το σχετικό ζήτημα ήταν το νομοθετικό διάταγμα 1108/1942, που αφορούσε τον έλεγχο των φωνογραφικών δίσκων και μουσικών τεμαχίων. Εκεί, λοιπόν, στο άρθρο 18 παρ. 3 διαβάζουμε: «Επί των μετά την δημοσίευσιν του παρόντος νόμου εκδοθησομένων δίσκων, καθώς και επί των ανατυπωθησομένων τυχόν παλιών τοιούτων, δέον ν’ αναγράφηται εφεξής εις το κέντρον αυτών όπου σημειούνται και αι λοιπαί ενδείξεις, ο αριθμός της κατά τον παρόντα νόμον χορηγουμένης αδείας. Ο αριθμός αδείας δέον να αναγράφηται ωσαύτως επί των εκδοθησομένων από της ισχύος του παρόντος νόμου μουσικών τεμαχίων».
Κατά συνέπεια, το ερώτημα είναι: πότε ακριβώς επανασυστάθηκε η Επιτροπή Λογοκρισίας των τραγουδιών; Καθώς φαίνεται, η μόνη σχετική τεκμηρίωση που έχουμε διαθέσιμη είναι αυτή που αποκαλύπτεται από τις ωραίες παρατηρήσεις του «Για το ανικανοποίητο…» μέσω της πληροφόρησης που εισφέρουν οι ετικέτες των δίσκων. Εάν λοιπόν τον Μάιο του 1948 έχουμε αριθμό αδείας 184, θα είχε πολύ ενδιαφέρον να μαθαίναμε (fakk ή όποιος άλλος κάτοχος αυθεντικών δίσκων, help!) και το μεταπολεμικό νούμερο 1 (ή κάτι πλησίον εκείνου)!

αεροκωπηλάτης έγραψε: «Επί των μετά την δημοσίευσιν του παρόντος νόμου εκδοθησομένων δίσκων, καθώς και επί των ανατυπωθησομένων τυχόν παλιών τοιούτων, δέον ν’ αναγράφηται εφεξής εις το κέντρον αυτών όπου σημειούνται και αι λοιπαί ενδείξεις, ο αριθμός της κατά τον παρόντα νόμον χορηγουμένης αδείας. Ο αριθμός αδείας δέον να αναγράφηται ωσαύτως επί των εκδοθησομένων από της ισχύος του παρόντος νόμου μουσικών τεμαχίων».

Αεροκωπηλάτη, βοήθησέ με λίγο να καταλάβω τι εννοεί το παραπάνω σε παρακαλώ (στα έντονα γράμματα).
Έχει ήδη μιλήσει για αναγραφή αριθμού αδείας πάνω στους δίσκους, οπότε ή επαναλαμβάνει το ίδιο πράγμα ή αναφέρεται σε άλλη μορφή εκδόσεως. Μήπως εννοεί παρτιτούρες που υποθέτω πως μετά τον πόλεμο άρχισαν να γίνονται κάπως εμπορικές και να ενδιαφέρουν τους μεγάλους εκδότες?
Υποθέτω πως τα μεγάλα ονόματα της αγοράς τότε που μπορεί το ενδιαφέρον τους να στράφηκε στη λαϊκή μουσική Θα ήταν ο Γαϊτάνος, ο Νάκας και 2-3 άλλοι, αλλά δεν είμαι σίγουρος.
Εν πάση περιπτώσει, οι πρώτες εμπορικές παρτιτούρες που έχω δεί εγώ προσωπικά είναι κάποιες πολύ κακογραμμένες της δεκαετίας του 1950 και θυμάμαι αργά στη δεκαετία του 60 ότι ο Τσακιριάν και ο Σκεντερίδης της πουλούσαν στα μαγαζιά τους στον Πειραιά ένα τάλιρο τη μία που μετά έγινε δεκάρικο. Οι πιο πολλές που είδα ήταν του Τσιτσάνη, του Μητσάκη και του Χιώτη τραγούδια. Φυσικά δεν θυμάμαι αν είχαν αριθμούς (ούτε που θα μου πέρναγε από το μυαλό να κοιτάξω, απλά χάζευα με την πολυπλοκότητα της γραφής τους), αλλά αν υπάρχει κάποια βάση σ' αυτό που λέω θα μπορούσαν να γίνουν μία άλλη πηγή πληροφοριών αν βρισκόντουσαν. Οι τελευταίες που πρόσεξα απ' αυτή την παλιά σοδειά ήταν σαν ενήλικος πια αργά τη δεκαετία του 70 και τις είδα στο Μοναστηράκι όπου κανένας δεν τις αγόραζε, γιατί ήδη κυκλοφορούσαν οι μοντέρνες.

Νομίζω πως ο Ορδουλίδης έκανε την διατριβή του βασισμένος σε παλιές παρτιτούρες, κυρίως του Τσιτσάνη, μα ούτε εδώ είμαι σίγουρος. Πάντως δεν θα χάναμε τίποτα να του κάνουμε την ερώτηση...

Ναι, Socrates, έντυπη έκδοση μάλλον εννοεί (π.χ. παρτιτούρες)

Και για την προπολεμική δισκογραφία υπάρχουν θέματα λογοκρισίας που περιμένουν ακόμα να απαντηθούν, και ακόμα περισσότερο για τη μεταπολεμική περίοδο. Επαναλαμβάνω, μπράβο σε όλους, γίνεται μεθοδική και διασταυρωμένη δουλειά απ' ό τι βλέπω. Προσωπικά όμως, όποτε οι πηγές για τον Τσιτσάνη είναι προφορικές συνεντεύξεις του ίδιου, τείνω να αναζητώ με επίταση διασταυρώσεις πριν αποδεχτώ τη συγκεκριμένη πηγή, τόσο περισσότερες όσο μακρύτερα βρίσκεται η χρονική στιγμή της συνέντευξης από το γεγονός που περιγράφεται.

Θα είχε ενδιαφέρον κύριε Πολίτη να καταγράφατε τα επί της προπολεμικής λογοκρισίας αναπάντητα θέματα

Καλημέρα σε όλους εύχομαι και καλό τριήμερο όπου και αν βρίσκεται ο καθένας.

Αποτελεί χαρά για μένα να ακούω τόσο καλά λόγια από ανθρώπους που έχουν δώσει τα διαπιστευτήρια τους, σε αυτό που ορίζουμε ως Ρεμπέτικο, μέσω των κειμένων τους και των ερευνών τους. Η δική μου ενασχόληση δεν ξεπερνάει το τελευταίο 8μηνο και γιαυτό πάντα προσπαθώ με όσες περισσότερες πηγές γίνεται να αποδεικνύω τα λεγόμενα μου.
Δεν πρέπει όμως να παραλείψω να πω ότι η κυρίως δουλειά έχει γίνει από τον Ν.Ορδουλίδη και ότι χωρίς το βιβλίο του και την βάση δεδομένων του με τις ηχογραφήσεις του Τσιτσάνη δεν θα είχαμε αυτές τις σημαντικές αποκαλύψεις εδώ στο sealabs.
Η έρευνα φυσικά δεν σταματάει ποτέ και τα σημερινά δεδομένα θα υπόκεινται σε αμφισβήτηση μέσω νέων πληροφοριών, αλλά για την συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αυτά τα συμπεράσματα μας επιτρέπουν να έχουμε.

Αφήνω τα σχετικά και διαβάζοντας το νομοθετικό διάταγμα του 1942 μου έρχεται αμέσως το εξής ερώτημα προς τον αεροκωπηλάτης.

Γνωρίζοντας ότι το 1941 το εργοστάσιο της Columbia κλείνει και δεν ηχογραφούνται δίσκοι μέχρι το Μάρτιο του 1946, που είναι ξανά έτοιμα τα κτίρια της μετά την ανακατασκευή τους λόγω τον ζημιών του πολέμου, σε ποιες ηχογραφήσεις αναφέρεται το συγκεκριμένο διάταγμα;
Γνωρίζουμε να υπήρξαν ηχογραφήσεις δίσκων επί κατοχής και να εκτυπώθηκαν δίσκοι που να φέραν και πάνω τους αριθμούς αδείας;

Την ίδια απορία έχω διατυπώσει κι εγώ. Παρά το γεγονός ότι δεν πραγματοποιούνταν φωνογραφήσεις, παρατηρείται νομοθετική δραστηριότητα και μάλιστα η αυστηροποιημένη τοιαύτη. Να σημειώσω ότι και το 1943 έχουμε άλλο νόμο, τον Ν. 485 στις 16 Αυγούστου 1943 («Περί συμπληρώσεως και τροποποιήσεως των περί τύπου και ραδιοφωνίας διατάξεων») που τροποποιούσε το νομοθετικό διάταγμα που προμνημόνευσα, κι εδώ μας λύνει Socrates πλήρως την απορία σου: «Δια την έκδοσιν μουσικών τεμαχίων εις αυτοτελή φυλλάδια, την εκτύπωσιν συλλογής τραγουδιών κλπ κλπ..απαιτείται άδεια κλπ».

Ωστόσο, πολύ ενδιαφέρον έχει το ότι εντόπισα πως επιπλέον δεν έλειψε ούτε η μεμονωμένη περίπτωση απαγόρευσης τραγουδιού, που έλαβε χώρα το καλοκαίρι του 1941. Πιο συγκεκριμένα, στις 6 Ιουλίου 1941, η εφημερίδα Η Βραδυνή, υπό τον τίτλο «Απαγορεύεται το “Ξαναγύρισε πίσω” –Διαταγή της Αστυνομίας», δημοσιεύει το ακόλουθο κείμενο:
Εκ της Αστυνομικής Διευθύνσεως Αθηνών εξεδόθη η κάτωθι ανακοίνωσις:
Επειδή εις το άσμα υπό τον τίτλον «Ξαναγύρισε πίσω» περιέχονται φράσεις δυνάμεναι να δημιουργήσωσι παρεξηγήσεις ως προς το ακριβές νόημα αυτών, απαγορεύομεν εφεξής την εκτέλεσιν τούτου εις τα δημόσια κέντρα, θέατρα κλπ. καθώς και την κυκλοφορίαν των εντύπων μουσικών τεμαχίων τούτου. Οι παραβάται, συλλαμβανόμενοι, θα διώκωνται ποινικώς και θα παραπέμπωνται εις την Επιτροπήν Ασφαλείας προς εκτόπισιν.

Το πράγμα ενέχει μοναδικότητα, καθόσον είναι η πρώτη και μόνη φορά −υπό τα τρέχοντα ερευνητικά κεκτημένα− που ένα τραγούδι, και μάλιστα του ελαφρού ρεπερτορίου, επισύρει, πέραν της ποινικής διώξεως, και την παρεπόμενη ποινή του εκτοπισμού!
Όπως πληροφορούμαι από την πολύτιμη βάση ελαφρών τραγουδιών που έχει αναρτήσει στο διαδίκτυο ο εξαίρετος συλλέκτης Πάνος Μαυραγάνης (http://www.greeksongs.gr/http://captain ... ogspot.com), το τραγούδι είναι μια ρούμπα που έγραψε ο συνθέτης Γιώργος Μυρογιάννης, σε στίχους του Κώστα Κοφινιώτη. Παρά τις προσπάθειες, τόσο εμού όσο και του κ. Μαυραγάνη, στις οποίες αποδύθηκε κατόπιν προσωπικής μας επικοινωνίας, δεν ευδόκησε να εντοπιστούν ούτε η χρονολογία δισκογράφησης ούτε –το σπουδαιότερο!− οι υπόδικοι στίχοι…
Με την ευκαιρία απευθύνω έκκληση στα «τσακάλια» της σελίδας μας μην τυχόν και το πετύχουν πουθενά, ώστε να διαφωτιστούμε όλοι, κυρίως για τους στίχους εκείνους που τόσο φαίνεται να ενόχλησαν τους επί γερμανικής κατοχής ιθύνοντες…