Μια δημοτική μελωδία που πέρασε στο ρεμπέτικο

[bill1961]

Αντιγράφω από το site : http://www.musicheaven.gr/html/modules. ... le&sid=161

«Η σχέση του δημοτικού μας τραγουδιού με το ρεμπέτικο είναι ένα θέμα που αξίζει να εξεταστεί προσεκτικότερα, τόσο από τη φιλολογική, όσο και από τη μουσικολογική του άποψη. Μια τέτοια μελέτη θα μπορούσε να ξεκινήσει από το τραγούδι Βάρκα Γιαλό του Τσιτσάνη, που κυκλοφόρησε σε δίσκο της Odeon το 1946. Εδώ ο συνθέτης, αφού δανείζεται τη μελωδία και εν μέρει το κείμενο ενός θρακικού τραγουδιού, του προσδίδει ρεμπέτικο ύφος, με τον τρόπο που το ενορχηστρώνει, την οργανική εισαγωγή και τις συγχορδίες που του προσθέτει.
Μια άλλη, εντελώς άγνωστη και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περίπτωση ρεμπέτικου τραγουδιού που χρησιμοποιεί δημοτική μελωδία είναι η «Πολίτισσα» του Βαμβακάρη, που κυκλοφόρησε σε δίσκο της Parlophone το 1939.
Ο δημοτικός αυτός σκοπός, που άρεσε τόσο πολύ στον Βαμβακάρη και αργότερα στον Μουφλουζέλη, καταγράφηκε στις αρχές του 20ου αι. από τους Pernot και Παχτίκο, στη συνέχεια δε από τους Ρήγα, Καβακόπουλο κ.ά., με διαφορετικά βέβαια κείμενα, σε διάφορα μέρη της δυτικής, βόρειας και ανατολικής Ελλάδος, μέχρι και τη Μικρά Ασία.
Για την πολυταξιδεμένη αυτή μελωδία έχουν προκύψει πρόσφατα νέα στοιχεία, που δείχνουν ότι ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στον τόπο μας, όχι μόνο σε όλον τον 20ου αι., αλλά και παλιότερα, από τις αρχές του 19ου αι.
...
ο δεύτερο ρεμπέτικο που χρησιμοποιεί τη μελωδία της Πολίτισσας είναι η «Μόστρα» του Γιώργου Μουφλουζέλη, που γυρίστηκε σε δίσκο το 1975. Εδώ ο Μουφλουζέλης ακολουθεί πιστά τον Βαμβακάρη στη μουσική, αλλά το κείμενο που χρησιμοποιεί διαφέρει. Και τα δύο αυτά ρεμπέτικα βασίζονται στο παράγωγο του ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου (15+7) που ανέφερα πιο πάνω. Οι στίχοι της Πολίτισσας συμπίπτουν νοηματικά με την παραλλαγή από τη Χίο για τον νεαρό που χρησιμοποιεί τη μάνα του ως προξενήτρα. Μόνο που η ποιητική διατύπωση εδώ είναι καθαρά βαμβακάρεια. Στη Μόστρα ο υποψήφιος γαμπρός επαινεί την ομορφιά της αγαπημένης του, αλλά παράλληλα την προειδοποιεί ότι, για να συνεχίσει η σχέση τους, θα πρέπει να μαζέψει τη γλώσσα της. Παραθέτω τώρα το κείμενο της Μόστρας του Μουφλουζέλη, που ξεχωρίζει για το ρεμπέτικο χιούμορ του.

Η ΜΟΣΤΡΑ

Η μόστρα σου είναι όμορφη,
η γλώσσα σου τοιαύτη
που δεν την κάνω ζάφτι.
Αν παίζω το παιχνίδι σου,
εγώ πό 'χω τα γένια
εγώ 'χω και τα χτένια.
Αν σπάσουνε τα μπέτα σου,
μετά 'πό 'κεί και κάτω
θα τρώμε σ' ένα πιάτο.

Αξίζει ακόμα να παρατεθούν και οι στίχοι του θαλασσινού τραγουδιού της Θάλειας Σπανού, που όπως είδαμε βασίζεται στην ίδια μελωδία

Ο ΓΕΜΙΤΖΗΣ

Ο γεμιτζής τη θάλασσα,
ποτέ δεν τη φοβάται
γιατί την έχει στρώμα του,
πάπλωμα και κοιμάται.
Σαν ταξιδεύεις γεμιτζή,
γράψε με στο κουπί σου
να με κρατούν τα χέρια σου,
σε όλη τη ζωή σου.

Συνοψίζω. Ο σκοπός της Πολίτισσας του Βαμβακάρη είναι μία από εκείνες τις αυτόνομες δημοτικές μελωδίες που αναφέρει ο Γιώργος Αμαργιανάκης, λέγοντας ότι πάνω σε αυτές, ανάλογα με την περίσταση, τη διάθεση και τις ικανότητες των εκτελεστών, προσαρμόζονται κάθε φορά διαφορετικά ποιητικά κείμενα και ιδίως διαφορετικά δίστιχα. Όπως για τις περισσότερες δημοτικές μελωδίες, έτσι και γι' αυτήν δεν είναι γνωστός ούτε ο συνθέτης της, ούτε η συγκεκριμένη στιγμή που υιοθετήθηκε από τους προγόνους μας. Χάρις όμως στον Onoratio Costa, που την πρόσεξε και, έστω τετραγωνίζοντας την, την ενσωμάτωσε στο έργο του, γνωρίζουμε ότι έχει ηλικία τουλάχιστον δύο αιώνων. Η καταγραφή της από την Καρολίνα Νιστσίνσκη το 1859 και αργότερα από τους Pernot, Παχτίκο, Θεοφιλόπουλο κλπ. δείχνει ότι διατηρήθηκε στο ρεπερτόριο της δημοτικής μας μουσικής αδιάλειπτα ως τις μέρες μας. Και η παρουσία της από το 1939 στο ρεπερτόριο του ρεμπέτικου επιβεβαιώνει τη δημοτικότητα της και δείχνει ότι η μουσική κληρονομιά μας δεν έχει μόνο δύο όψεις, τη βυζαντινή και τη δημοτική, αλλά και μια τρίτη, εξίσου σπουδαία, το ρεμπέτικο.»


Αν έχει κάποιος το νησιώτικο "Ο Γεμιτζής" με τη Θάλεια Σπανού (ή οποιαδήποτε άλλη δημοτικήπαραλλαγή αναφέρεται) , παρακαλώ ας μου το στείλει.

[Rempetis]

Μπιλ,το εχω με τη Γιωτα Βεη.Δεν ξερω ομως αν ειναι ιδιο με αυτο που ζητας.
Η μελωδια ειναι ιδια με το "Μηλο μου και μανταρινι".
Αν θελεις στο στελνω.Ειναι ωραιο τραγουδι.Εμενα μ' αρεσει.

[bill1961]

Γεια σου Βαγγέλη

Είχαμε ακριβώς την ίδια κουβέντα και με τον member21. Το έχω κι εγώ με τη Γιώτα Βέη. Είναι διαφορετικό από αυτό που ζητάω (όπως λες κι εσύ ακολουθεί τη μελωδία του Μήλο μου και μανταρίνι). Υπάρχει επίσης και ένας άλλος "Γεμιτζής" με τον Τσιαμούλη που επίσης δεν είναι αυτός που ζητάω.
Ευχαριστώ πάντως για την ανταπόκριση.

Βασίλης