τρίχορδα
Πρότυπο:Αποσαφήνιση επιμέρους Η έννοια των τριχόρδων δεν υπάρχει στην παρουσίαση των δρόμων στη συγκερασμένη τους μορφή.
Τρίχορδο Σεγκιάχ
Πρόκειται για ανεξάρτητο διατονικό τρίχορδο μαλακής εκφοράς με τις ακόλουθες τιμές στα τέσσερα κύρια συστήματα:
| σύστημα | διαστήματα (σε μόρια) | |
|---|---|---|
| Αραβικό: | 9 | 12 |
| Βυζαντινό: | 8 | 12 |
| Τουρκικό: | 7 | 12 |
| συγκερασμένο: | 6 | 12 |
Θεμελιώνεται πάνω στη νότα ΜΙ
της οποίας το όνομα είναι σε-γκιάχ ή σα-γκιάχ (τρίτη νότα). Το ίδιο τρίχορδο θεμελιώνεται και στις βαθμίδες Ιράκ και Εβίτζ:
Τρίχορδο Ατζέμ
Θεμελιώνεται πάντοτε στην ομώνυμη βαθμίδα ατζέμ (ΣΙ 
) του αραβικού συστήματος και είναι διατονικό και επίσης αυτόνομο τρίχορδο που συναντάται ως υπομονάδα τόσο της αραβικής όσο και της τουρκικής μουσικής. Η λέξη «ατζέμ» σημαίνει «περσικός» και το τρίχορδο, ως υπομονάδα με διάταξη δύο διαδοχικών μειζόνων τόνων ανήκει στο σκληρό διατονικό γένος. Η ακριβέστερη περιγραφή των τιμών των διαστημάτων του είναι 12-12, (μείζονες τόνοι δώδεκα τμημάτων), για όλα τα εξεταζόμενα συστήματα.
Κατά τον Μ. Μαυροειδή, το Ατζέμ αντιστοιχεί στο τρίχορδο που θεμελιώνεται στην έκτη βαθμίδα του Ήχου Πλαγίου του Πρώτου, πεντάφωνου και φθορικού της βυζαντινής μουσικής (Ζω-Νη-Πα), αλλά ο εν λόγω συγγραφέας δεν εξηγεί αν το φαινόμενο της φθοράς κατά την βυζαντινή αντίληψη, έχει την ίδια έννοια της αυτονομίας της υπομονάδος κατά την αραβοτουρκική αντίληψη.
Τρίχορδο Μουστάαρ
Το Μουστάαρ είναι το τελευταίο εξεταζόμενο, κύριο αυτόνομο τρίχορδο της αραβικής μουσικής θεωρίας και θεμελιώνεται στην βαθμίδα Σεγκιάχ (ΜΙ) , όπως και το τρίχορδο Σεγκιάχ από το οποίο παράγεται και με το οποίο βρίσκεται σε άμεση συσχέτιση. Η μεταβολή του τριχόρδου Σεγκιάχ σε Μουστάαρ πραγματοποιείται αντικαθιστώντας την μέση βαθμίδα του τριχόρδου (Τσαργκιάχ = ΦΑ) με την βαθμίδα Χιτζάζ = ΦΑ#.
Η όξυνση της μέσης βαθμίδας δημιουργεί χρωματικό διάστημα (υπερμείζονα τόνο) μεταξύ των βαθμίδων Σεγκιάχ και Χιτζάζ, γεγονός που αποκλείει την κατάταξη αυτού του τριχόρδου είτε στο μαλακό, είτε στο σκληρό διάτονο, συνεπώς στην παρούσα περίπτωση συναντούμε το μαλακό χρωματικό γένος.
Ο Μ. Μαυροειδής δίνοντας μία μέση τιμή στο μέγεθος του παραπάνω χρωματικού διαστήματος, χρησιμοποιεί τον λόγο 8/7 για την απόδοσή του, εκ του οποίου, σε μία κλίμακα 72 τμημάτων, προκύπτει το μέγεθος 13,6 τμημάτων, το οποίο ο συγραφέας στρογγυλεύει προς τα επάνω σε 14 τμήματα. Σαν μέση τιμή τα 14 τμήματα φαίνεται αρκετά λογική και πρακτική, έχοντας πάντα υπ’ όψην τις αρχικές διαφορές μεγέθους που δόθηκαν για την αραβική, βυζαντινή και τουρκική εκδοχή του τριχόρδου Σεγκιάχ πιο πάνω (βλπ. Τριχορδο Σεγκιάχ). Εν τούτοις, στην περίπτωση του τριχόρδου Μουστάαρ οι τιμές του υπερμείζονος τόνου μεταξύ των τριών συστημάτων διαφοροποιούνται ακόμα περισσότερο, δεδομένου ότι η μαλακή δίεση (#) υψώνει την νότα κατά τέσσερα περίπου τμήματα στους Άραβες και Βυζαντινούς, ενώ κατά τις διάφορες απόψεις των Τούρκων θεωρητικών η ίδια μαλακή δίεση υψώνει την νότα κατά 5,5 περίπου τμήματα.
Οι ίδιες διαφορές τιμών και συνεπώς η δημιουργία νέων μαλακών χρωματικών διαστημάτων, οφειλόμενες στην χρήση της μαλακής διέσεως, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι θα παρατηρηθούν και στις υποκείμενες των τριχόρδων βαθμίδες, λόγω της έλξεως του ΡΕ από το ΜΙ.
Οι παραπάνω τροπικές συμπεριφορές εξετάζονται επίσης στην παρουσίαση των μακάμ Σεγκιάχ, Μουστάαρ και Χουζάμ. Σημειωτέον πάντως ότι τα μαλακά διατονικά και χρωματικά διαστήματα δεν μεταφέρονται επιτυχώς στην συγκερασμένη κλίμακα, επομένως δεν έχει ιδιαίτερο νόημα η τυχόν παράθεση συγκριτικών τιμών.
Βιβλιογραφία
- Μαυροειδής Μάριος - Οι Μουσικοί Τρόποι στην Ανατολική Μεσόγειο:
Ο Βυζαντινός Ήχος, Το Αραβικό Μακάμ, Το Τουρκικό Μακάμ. (Εκδόσεις Fagotto, Αθήνα, 1999)
- Signell Karl - MAKAM modal practice in Turkish art music (Asian Music Publications, School of Music, University of Washington, Seattle, 1977)